USB ADSL Modemler ve GNU/Linux Ayarları

Hafta sonu boş durmadım. "Bu DSL meselesi nedir? Modemleri pahalıydı bunun..." şeklinde oluşan doğal bir merakla araştırmalar başladı. Fazlamesai arşivinde DSL araması, TLDP'den DLS HOWTO okumaları derken hummalı bir çalışma. Tabii bir yandan at sineği gibi zihnimde dolaşan "Yaa kesin bu işte bir bit yeniği var" şüpheleriyle. Pazartesi gününe ulaştığımda soluğu hemen TT müdürlüğünde aldım. Yanlış hatırlamıyorsam "Özel Hizmetler" adında bir şube. Tipik bir devlet dairesi ve DSL aboneliğiyle sonuçlanacak prosedürü anlatırlarken sıradan bir resmi işlem görüntüsü çizen memurlar. "Dört buçuk milyon avans alacağız"... "Ne demek, hatta bu avans olmasın, kurulum ücretinin hepsini vereyim" teklifi geliyor dilimin ucuna :) Neyse uzatmayalım, 1 hafta sonra tekrar çağrılıyorum. Kalan kurulum ücreti (toplamda 17 milyon civarı) ödeniyor ve sözleşme imzalanıyor. Artık bir ADSL abonesiyim. Aylık ~50 milyon'a 128/32'lik hızda sınırsız internet. Doğru modem'i temin etmek ve kurmak kalıyor geriye. Şimdi hikayenin o cephesine eğiliyoruz.

Google'da "DSL modem + linux" aramaları ve tonla hit. Lafı eğip bükmeden enteresan sonuçlarla dolu bu araştırmaları hülasa ediyorum: Peşinen ilk uyarıyı yapayım. BSD türevleri de dahil olmak üzere sorunsuz bir DSL modem kurulumu yapmak istiyor ve bütçeniz de elveriyor ise makinanıza ethernet kartı üzerinden bağlanan bir DSL modem ilk tercih olmalı. Bu tip modemler DSL modem aleminin hardware modemleridir. Çoğu harici-USB, bir kısmı dahili-PCI olan DSL modemler ise bu alemin winmodemleridir. Bakın bunu tekrar yazıyorum: USB ADSL modemler yol açtığı kurulum sorunları açısından winmodemlerle eşdeğerdir. DSL aboneliğinin en önemli masraf kalemini oluşturan modemlerde son yıllara kadar ethernet bağlantılı harici modeller rakipsiz ve çok pahalıydı. Fazlamesai'deki bir ADSL öyküsüne de konu olan Alcatel 1000 böyle bir modem oluyor meselâ. Hatta bu cümle zayıf düşer şimdi. Alcatel 1000, sağolsunlar altyapıyı Alcatel'e ihale eden TT yetkileri ve distribütör firmalar arasındaki türlü onaylaşmalar sonucunda rakipsiz tek üründü. En azından geçtiğimiz yıla kadar bu modemi 150$'lar civarında sıfır olarak satın almak mümkün iken Alcatel DSL modem üretimini bir başka firmaya (Thomson Electronics) devrettikten sonra bu modeli -diğer Alcatel çeşitleriyle beraber- piyasada bulmak çok zor hale geldi. Yine de ikinci el olarak temin etmek mümkün gözüküyor.

Asıl konumuzu oluşturan USB ADSL modemler ise nisbeten ucuz oluşlarıyla daha rahat bulunabiliyor. Piyasada Linux uyumluluğu açısından iki tip USB modem var. Alcatel SpeedTouch USB ve diğerleri :) Alcatel SpeedTouch USB'nin bu diğerlerine göre daha özel bir yeri olmasının çok bariz bir nedeni var: Speedtouch'ın biri bizzat Alcatel desteğiyle geliştirilen iki Linux sürücüsü var. Alcatel'in DSL modem üretimini bırakmasıyla SpeedTouch USB'nin piyasada bulunması da zor artık. Bulunsa bile 200$ civarı fiyatı el yakıyor. Thomson firması orijinal SpeedTouch'ın yerine SpeedTouch 330'ü çıkarttı, fakat bana malum olduğu kadarıyla henüz piyasaya düşmedi. (Bizde var, fiyatı da şu diyecek olan varsa buyursun yorum atsın.) Alcatel SpeedTouch serisinde dahili olarak PCI'ya takılan bir model var. Bu modelle harici USB olanı karıştırmayın. Alcatel SpeedTouch PCI'ın Linux desteği yok.

Gelelim bu DSL winmodemlere :) ... Malum olduğu üzere winmodemlerde Conexant chipsetli HSF ve HCF modeller için ilk Linux sürücüleri yazılana kadar durum berbattı. (Tesadüfe bakın ki Conexant chipsetli winmodemlerin Linux sürücüleri hakkında ilk duyuruyu da bu fakir kulunuz yapmış, FZ'ye rica ediyorum benim bakanlığın sorumluluk alanına modemleri de dahil etsin :) Teşbih de hata olmaz diyerek bu benzetmeyi biraz daha genişleteyim. Nasıl ki ucuzluğundan dolayı tercih ettiğiniz winmodemlerde Conexant chipseti şart koşuyorsunuz, benzer faktörlerle hareket ettiğinizde bu DSL winmodemlerde arayacağınız sihirli chipset *GlobeSpan* oluyor, bunu bir kenara not edin. Akabinde ve devamında GlobeSpan chipsetli USB DSL modemlerin ECI sürücüleri olarak geçen Linux sürücülerini bulacağınız link'i de veriyorum: ECI ADSL . Bu sitede -GlobeSpan chipsetli olması itibarıyla- desteklenen modemleri resimleriyle birlikte sorgulayabilirsiniz.

Bu girizgahdan sonra hikayeye devam edelim. Verilen listeden hareketle yemedim içmedim, araştırdım; memleketimizde durum nedir diye. Tahmin edileceği gibi durum parlak değildi. Google'da Türkçe sayfalar üzerinde her bir modem için yaptığım aramada oltaya şunlar takıldı: Zoom 5510, US Robotics 8500, Zyxel Prestige 630. Bunlardan üçüncüsü (Zyxel Prestige 630) diğerlerine göre daha ekonomik olduğundan (100$'lar civarı) özel bir ilgiyi hak etmişti. Zyxel Prestige 630'u "çalışmazsa iade ederim" şartıyla sipariş ettim. Ambalaj açıldığında karşılaştığım görüntü, listedekiyle uyumluydu. Önceden hazır halde beklettiğim 2.4.20 kernel'ı ECI sürücü paketinde belirtilen modülleri aktifleyecek şekilde derlemenin sırası gelmişti. Linux'da kernel derlemenin ve hatta bunu Debian'da (/Way of Debian/ ile) gerçekleştirmenin ritüel yönleri ağır basan bir şölen olduğunu düşünmüşümdür hep. Hatta sapık muamelesine maruz kalmak pahasına şunu da itiraf edeyim ki fırsat buldukça şu hint menşeli tütsüleri yakarak yeni kernel derlemekten de imtina etmem :) Düşünsenize 4 milyon küsur satırdan oluşan devasa bir kod ve tonla seçenek. Eminim ki birçokları için bu tablo elem verici olmaktan başkaca bir anlam taşımaz. Fakat her bir seçeneği kurcalarken bir dolu şey öğreniyor ve sadece tahammülünüzle sınırlandırılabilecek bir süreç içinde zengin tecrübeler yaşıyorsunuz. Neyse bu ayrı bir bahis... ECI sürücüleri için gerek şartlar neler? Bunları özetleyelim:

• Herşeyden önce GlobeSpan chipsetli bir USB modem
• USB 1.1 destekli donanım (USB 2.0 problemli. BIOS'dan USB 2.0 desteği kapatılmalı veya USB 2.0 kernel modülü olan EHCI HCD support yüklenmemeli)
• Linux kernel N_HLDC (HDLC line discipline support) patch'li 2.4.x serisi yeni kernel. (Kernel 2.4.19 ve üzeri bu desteğe zaten sahip.)
• USB desteği (DADUSB modülünü içermeyecek)
• PPP desteği (yeni kernel'larda zaten ön tanımlı)

Gerekli kernel şartlarını `menuconfig'de karşılaşacağınız görüntüyle açık hale getirecek olursak şöyle bir şey ortaya çıkıyor:

  USB support --->
  <M> Support for USB
  [ ]   USB verbose debug messages
  --- Miscellaneous USB options
  [*]   Preliminary USB device filesystem
  [ ]   Enforce USB bandwidth allocation (EXPERIMENTAL)
  [ ]   Long timeout for slow-responding devices (some MGE Ellipse UPSes)
  --- USB Host Controller Drivers
  < >   EHCI HCD (USB 2.0) support (EXPERIMENTAL)
  <M>   UHCI (Intel PIIX4, VIA, ...) support
  <M>   UHCI Alternate Driver (JE) support
  <M>   OHCI (Compaq, iMacs, OPTi, SiS, ALi, ...) support
  ..
  --- USB Multimedia devices
  ..
  < >   DABUSB driver
  ..

  Character devices --->

  ..
  [*] Non-standard serial port support
  <M>   HDLC line discipline support
  [*]Unix98 PTY support
  ..

  Network device support --->
  ..
  <M> PPP (point-to-point protocol) support
  [ ]	PPP multilink support (EXPERIMENTAL)
  [ ]	PPP filtering
  <M>	PPP support for async serial ports
  <M>	PPP support for sync tty ports
  <M>	PPP Deflate compression
  <M>	PPP BSD-Compress compression
  < >	PPP over Ethernet (EXPERIMENTAL)
  < >	PPP over ATM (EXPERIMENTAL)
  ..

Madem ki kernel derlemeye gireceğiz, her çeşit DSL kurulumunda ihtiyaç
duyabileceğiniz bir kaç modülü de ben ekleyeyim: (yukarıdakine ek olarak)

  Network device support --->

  ..
  [*] Network device support
  ..
  <M> Universal TUN/TAP device driver support
  ..

  <M> PPP (point-to-point protocol) support
  ..
  <M>	PPP over Ethernet (EXPERIMENTAL)
  <M>	PPP over ATM (EXPERIMENTAL)

Ethernet bağlantılı bir DSL modem ve/veya PPPoE protokolü kullanmak istediğinizde bu son eklediğimiz modüller de gerekiyor. (Listede sonda görülen "PPP over ATM" seçeneği `pppoatm.o' modülünü oluşturur. Ne GlobeSpan chipsetli modemlerin ECI sürücü kurulumunda ne de Alcatel SpeedTouch USB'nin user-mode sürücü kurulumunda bu modül /gerekmiyor/. Fakat GlobeSpan'in PPPoE ile kullanılması veya -protokolden bağımsız olarak- SpeedTouch'ın kernel-mode sürücülerinin tercih edilmesi durumunda bu modül /gerekecektir/.)

Kernel derlemede kalmıştık... Yer yer kesifleşen tütsülü bir ortamda nihayetlendirdiğim kernel derleme seansından sonra makinayı al baştan yaptım ve ECI sürücülerinin kurulumuna geçtim. Kurulum, tarifi bile gerekmeyecek ölçüde kolay bir adımdı. Buraya kadar pek muhtemel bir mutlu sonla süregelen hikayemiz bu noktadan itibaren tafsilatına giremeyeceğim derecede acıklı bir hal aldı. Saatlerce boğuşmama ve ECI suitinden çıkan `eci-doctor'a Windows INF'lerinden girdigim muhtelif ID'leri beslememe rağmen modem bir türlü tanınmıyordu. "Yahu bu mutlu son niye gelmez, kimdir bu filmin Önder Somer'i?" diye söylenerek ECI sitesine daldığımda rahmetliye bir kere daha haksızlık yaptığımı ve çok önemli bir detayı gözden kaçırdığımı farkettim. Prestige'in 630-11 ve 630-41 olmak üzere iki alt versiyonu mevcut. Bunlardan benim denediğim 630-11 Alcatel chipset'li ve desteklenmiyor. (Gelsin bakalım bahaneler... Her iki modem de aynı boyut ve görünümde, üzerlerinde Prestige 630 yazıyor sadece. Tam versiyon için modem'in alt kısmındaki etikete bakmak lazım. Ha bir de şu var. Makina her türlü kontrendikasyona açık çok yeni bir Nforce2 makine.)

"Güzel, 630-41 alırız biz de" diyerek distribütör firmayı arıyorum. Teknik departmanla yaptığım görüşmede GlobeSpan chipset'li 630-41'in Türkiye'ye getirilmediğini öğreniyorum. Sebep? Türkiyedeki altyapıyla uyumsuzluk ihtimali ve (yüksek sesle söylenilmeyen gerekçe) Alcatel altyapıya Alcatel chipsetli modem uydurma saplantısı ... Şimdi burada biraz durmak lazım. E benim memleketimin güzide TT onay vericileri ve satış departmancıları! Koskoca DSL standartlarını ve protokoller serisini sadece kendisine denileni yapmakla mükellef bir garip chipset'e nasıl özelleştirirsiniz? (Teknik departmandaki iyi niyetli arkadaşa bir sözüm yok; Linux namına yeterince malumat sahibi olmasa bile saygıyla beni dinlemek inceliğini gösterdi en azından.)

Ekonomik bir modem bulma konusundaki bu başarısız teşebbüslerden sonra öykümüzü mesut bir sona bağlamak gerekiyordu. İkinci el piyasa ve diğer alternatifler olarak zikredilen US Robotics 8500 ve Zoom 5510 üzerinde (bu sonuncusunun GlobeSpan chipsetli olmayan alt versiyonuna itibar etmeden) araştırmalarımı yoğunlaştırmış iken Elkotek'den gelen bir SpeedTouch USB haberiyle bir anda garantili seçeneğe çark ediverdim. Ölü eşek bedelinin çok üzerinde olsa bile -aracı arkadaşların yüzü suyu hürmetine- makul sayılabilecek bir fiyat önerilmişti. Sürekli şişen dial-up faturalarını da göz önüne alarak SpeedTouch USB'yi sipariş ettim hemen. Bu durumda başta atladığımız SpeedTouch USB sürücülerinden biraz daha bahsetmek gerekiyor. (Pek yakında ülkemizde sayılarının artacağını tahmin ettiğim Thomson üretimi yeni seri SpeedTouch 330 için de geçerli bu bilgiler.) SpeedTouch USB'nin iki tip sürücüsü olduğunu belirtmiştim. Alcatel destekli olan birinci tipte, Conexant HSF modemlerde olduğu gibi özel bir `speedtch' kernel modülü kullanılıyor. Yani bu çözümün bir ayağı kernel'da (kernel-mode). SpeedTouch kernel modülünün nerede bulunabileceği bilgisiyle birlikte kurulumun ayrıntıları bir HOWTO'da anlatılmış. (Debian'cılara kıyak geçmez isek ayıp olur. SpeedTouch kernel yamasını `kernel-patch-2.4-speedtouch' ismiyle kapta getir yapabilirsiniz.) Bu ilk çözümde modem firmware'ini işleten user-mode ayağı var bir de.

Ben, biraz uzun ve ekstra pek bir avantajı olmayan Alcatel destekli çözümü pas geçerek daha kolay ve namuslu yöntemi yani ikincisini tercih ettim. (Namuslu çünkü ilk yöntemdeki gibi GPL olmayan bir modülle kernel'ı kirletmiyorsunuz -tainted- :) İkinci yöntemi tercih edişimdeki diğer bir neden de bu user-mode sürücülerin ECI sürücüleriyle hemen hemen aynı kod tabanını kullanması. Sürücüleri geliştiren `Benoit Papillaut' ECI proje grubunun da bir üyesi. `/Benoit Papillaut sürücüleri/' olarak anılan bu ikinci yöntem SpeedTouch USB serisi için kullanılan en yaygın yöntem oluyor. Kurulum son derece basit ve neredeyse otomatik:

• Gerekli kernel modüllerini yükle (bunlar ECI ile aynı, kaçış yok, tütsüler yakılacak ;)
• speedtouchconf paketini indir ve aç
• SpeedTouch Windows CD'sinden veya internet'ten `alcaudsl.sys' isimli modem firmware'ini aynı dizine yerleştir
• `speedtouchconf.sh' konfigürasyon betiğini çalıştır; /kullanıcı adı/, /parola/ ve /VPI/VCI/ değerlerini gir

SpeedTouch namına birçok dağıtımda bulabileceğiniz sürücüler bu `Benoit Papillaut' sürücüleri. Tabii modem firmware'inin dağıtımı mümkün olmadığından bu sürücülerin kurulumu -ilki kadar olmasa bile- bilgi ve uğraş gerektiriyor. Kurulum adımlarında verdiğim link'teki paket bu sürücülerin minimum kullanıcı müdahalesiyle kurulum ve konfigürasyonunu hedefleyen ayrı bir projenin ürünü. (Size düşen modem firmware'ini tarif edildiği şekilde temin etmek.)

Kurulum öykümüzün DSL bağlantısına kavuşan bir dinozor geek'in gözyaşları kısmını hicap duyarak atlıyorum müsaadenizle. Fakat "TT'ye sorulunca cevap alınamayanlar" alt pasajını açarak memleketimizdeki bu DSL altyapısının protokol cephesiyle ilgili ayrıntılı teknik bilgiye dayanmayan bazı bilgiler vermem gerekiyor. (Ayrıntıları Serdar Köylü'ye, Larweda'ya ve DSL HOWTO'ya havale ediyorum.)

Esas itibarıyla Broadband bir teknoloji olan DSL'de istemciden hizmetçiye olan bağlantının (pap/chap authentication da dahil) dial-up ppp tarzında gerçekleşmesi için çeşitli kırma protokoller kullanılıyor. Bunların en yaygınları PPPoE ve PPPoA. PPPoE, PPP üzerinde bir ethernet arayüzü, PPPoA ise PPP üzerinde bir ATM kartı kuruyor. Dial-up'da olduğu gibi her iki protokolde de size verilen bir kullanıcı ismi (TT için "isim@ttnet" formunda) ve parola, ISP'nin seçtiği authentication yöntemine göre pap-secrets veya chap-secrets dosyalarına giriliyor. (Her ikisini de hazır bulundurmak en mantıklısı.) DSL servis sağlayıcıların bir kısmı PPPoE ve PPPoA'dan sadece birisine destek verirken, bazıları her ikisine de destek verebiliyor. Yine bu son gruptakilerin bir kısmı `/auto-sense/' yaparak istemcinin kullandığı protokole göre mutabakat kurabiliyor. Benim anladığım odur ki TT altyapısı PPPoE ve PPPoA'nın her ikisine de `auto-sense' ile cevap verebiliyor. Yukarıda anlattığım kurulumda PPPoA kullanıldı, fakat (SpeedTouch ve GlobeSpan'liler de dahil) hemen hemen bütün USB modemlerin PPPoE desteğine de sahip olduğunu unutmayalım. DSL konfigürasyonları sırasında karşılaşacağınız protokol muammalarını kısmen bilgili karşılamanızı sağlayacak bu ön bilgilerden sonra -normalde TT'den öğrenmeniz gereken- üç kritik bilgi var. Bunlardan ikisi aşikar: kullanıcı ismi ve parola. Üçüncüsü ise VPI/VCI değerleri. Detayına girmeden bunu da söyleyeyim. TT, VPI ve VCI olarak 8/35 kullanıyor. Malumlarınız ola...

Şimdi bir çok arkadaşın sanki herkes DSL bağlantısına kavuşmuş ve geriye uygun DSL modemi seçmesi kalmış tonlamasıyla kaleme alınan bu DSL yazısını pek erken bulacağını tahmin etmekteyim. Böyle düşünenlerin acılarına ortak olduğumu söylemem bilmem yeterlimidir? Yeterli değilse Dostoyevski'nin `Budala'sında keyfi gıcır Prens Mişkin'in üzüntüden dibe vurmuş Ippolit'e verdiği cevabı yetiştiririm hemen: "Yanımızdan geçip gidin ve mutluluğumuzu hoşgörün !"

Türk Telekom malum olduğu üzere yurt sathında ADSL altyapısını genişletme kararı çerçevesinde ihale açtı. Bir ara iptal edilen ihale başlangıçta planlanan port sayısının çok daha altında bir rakamla sonuçlandı zannediyorum. Bu şu demek oluyor ki fazla uzak olmayan bir gelecekte ADSL konusu ve dolayısıyla ADSL modemler hakkında bu yazının muhteviyatıyla ilgili sorunlar şurada burada sorulur hale gelecek. O halde bu yazıyı önce Fazlamesai arşivine ve sonra da Google robotlarına emanet ediyoruz.

Her derde deva bir site haline gelen Fazlamesai'nin Linux yönelimli Tom's hardware rolünü de oynamasını isteyen distribütörlere buradan açık çağrı da yapalım. Elinizdeki ne idüğü belirsiz ADSL USB winmodem'lere FM onayı istiyorsanız ben (ve şüphesiz diğer arkadaşlar) emrinize amadeyiz. DSL modemleriniz itinayla test edilir. Türkiye'de DSL çılgınlığı başlamadan önce bu testleri yaptırmanız menfaatleriniz icabıdır :) Lütfen alım tercihlerinizde Linux uyumluluğu faktörünü de dikkate alın ve mümkünse -en azından şimdilik- Linux desteğine sahip tek chipset olan GlobeSpan'li modellere portföylerinizde ağırlık verin. Bakın size Taiwan piyasasından çarpıcı bir örnek, Lectron firmasından (fiyatlarını bilmediğim) iki DSL modem: biri Alcatel Dynamite chipsetli, diğeri GlobeSpan. Desteklenen protokoller sütunu birbirisinin kopyasıd. (Browser'da her ikisini "Features" kısmı hizaya gelecek şekilde yanyana getirin ve aralarındaki aynıyeti gözleyin.) Ufak farklar büyük sonuçlar doğurabilir.

--

roktas

Editörün Notu: Bu yazının bir kopyası ileriseviye.org sitesinde de yayınlanmıştır.