Yazan: Kıvılcım Hindistan
http://www.fazlamesai.net/sundance
v1.0
Yasal Açıklamalar
Bu belgenin, Anakart Bios´u Yazmak ve Sorun Giderme (Hotflash) Kılavuzu:, 1.0 sürümünün telif hakkı © 2003 Kıvılcım Hindistan'a aittir.
Bu belgeyi, Free Software Foundation tarafından yayınlanmış bulunan GNU Özgür Belgeleme Lisansının 1.1 ya da daha sonraki sürümünün koşullarına bağlı kalarak kopyalayabilir, dağıtabilir ve/veya değiştirebilirsiniz. Bu Lisansın bir kopyasını http://www.gnu.org/copyleft/fdl.htmladresinde bulabilirsiniz.
Bu belgedeki bilgilerin kullanımından doğacak sorumluluklar, ve olası zararlardan belge yazarı sorumlu tutulamaz. Bu belgedeki bilgileri uygulama sorumluluğu uygulayan aittir.
Tüm telif hakları aksi özellikle belirtilmediği sürece sahibine aittir. Belge içinde geçen herhangi bir terim bir ticarî isim ya da kuruma itibar kazandırma olarak algılanmamalıdır. Bir ürün ya da markanın kullanılmış olması ona onay verildiği anlamında görülmemelidir.
İstanbul - 2004
Özet:
Bu yazıda, anakart biosunun nasıl update edilmesi gerektiğini anlatıp, bu işlem bir şekilde başarısızlıkla sonuçlanırsa ne gibi çözümler olabileceğine (hotflash) değineceğiz.
Not: Bu yazı kapsamında yapılan bütün işlemler, kişinin kendi sorumluluğunda olup, yazının yazarını kesinlikle yükümlülük altına sokmamaktadır. Eğer kendinize bu konuda güvenmiyorsanız, mutlaka bu işlemleri işini bilen birine yaptırın.
İsteyenler bu "işini bilen birine yaptırma" konusunu abartıp, hayatlarını parça parça bu türden insanlara bırakabilirler ;) Ne de olsa hayat risklidir, ne de olsa yaşayan ölür, ne de olsa yaşamayan ölemez de...
Giriş:
Yaklaşık altı-yedi yıldır, anakart üreticileri kullanıcıların ana kart bios yazılımlarında yapılan gelişmeleri bir süre önce aldıkları anakartlara uygulayabilmeleri ve karşılaştıkları bazı problemlerin (bazı cdlerden boot edememe vs. gibi) bu yöntemle giderilebilmesi için biosların program sayesinde bir eprom programlayıcı olmadan yazılabilir olmasını sağladılar. Bu sayede bir kartın biosunda sonradan farkedilen bir problem bile teknik servise gidilmeden halledilebiliyordu. Öte yandan kısa süre sonra bir virüs yazarı da çıkıp, bios update yöntemi sayesinde bilgisayarları kullanılamaz hale getiren bir virüs yazdı. Bunun üzerine anakart üreticileri donanımsal bios yazma koruması koydular ve çift bioslu makinalar ürettiler.
İşin virüs kısmını bir kenara bırakırsak nasıl yapılır bu bios update ?
Herşeyden önce yapılabilecek temel hata, "Aaa bu kartın updatei varmış ben bunu yapayım" demek olacaktır. Eğer bir probleminiz yoksa, herşey yolunda gidiyorsa bios update filan yapmayın. Zira herne kadar kolay bir işlem de olsa heran bir şeylerin ters gidip makinanızı boot edemez halde bırakması mümkündür.
Eğer rahatsızlık duyduğunuz bir problem varsa ve bunun da biosdan kaynaklandığını tahmin ediyorsanız, bu sefer biraz araştırma yapmanız gerekecek. Google da biraz dolaşın, bakın bakalım bu problemin biosdan kaynaklandığına dair şikayetler dahası yeni update ile çözüldüğüne dair ifadeler var mı ?
Eğer böyle duyumlar varsa bios güncellemenin zamanı gelmiş demektir.
Şimdi yapmanız gereken yine biraz google eşeleyip ana kartınızın tam modeline uygun biosu bulmak. Bunu yaparken ana kart üreticinizin sitesinden şaşmamanızı öneririm, sürüm numarası ve içerik olarak en doğru biosu ordan bulursunuz, başkalarının "ben bunla update ettim" vs. gibi laflarına çok itibar etmeyin.
Bios dosyası genellikle .bin uzantılı bir dosyadır ve büyük ihtimalle ya 256K ya da 128K olacaktır.
Bu dosyayı temin ettikten sonra ihtiyacınız olan iyi bir bios yazma programıdır. Gigabyte, Abit gibi anakart üreticileri kendi sitelerinden bios yazma programları downloadına izin verir. Hatta bu programların bazıları Internet üzerinden size uygun biosu bulup boarda yazarlar. Açıkcası bu yöntemi çok tavsiye etmiyorum, benim beş kadar bios güncellememden yegane patlayanı bu şekilde oldu.
Bunun yerine size tavsiyem uniflash.org adresinden uniflash programını indirmeniz. Bu program hem diğerlerinin aksine açık kodlu bir program, hem de benim rastladıklarım içinde en güvenilir bulduğum. Zaten oldukça yoğun olarak da kullanılmakta, birçok anakart ve birçok bios chipini desteklemekte.
Şimdi yapmanız gereken ise kendinize boot edebilir bir disket oluşturmak. Bios güncelleme işini bu disket üzerinden yapacağız. Bunun için elinizin altında bir dos sistem varsa bir disket formatlayıp onun ustune sys a: komutu ile sistemi taşıyabilir boot edebilir hale getirebilirsiniz.
Veya Internet üzerinden, FreeDos tabanlı bir bootdisk indirip bunu kullanabilirsiniz. Benim tavsiyem TechW0rm Boot Disk, google da biraz ararsanız bulursunuz. Adreslerindan biri aşağıda var. Bios yazmak dışında cd desteği ile dos açmak, linux partisyonları düzenlemek vs. gibi işleri yapmak için de ideal.
Yalnız burada dikkat etmeniz gereken nasıl bir bootdisk kullanırsanız kullanın highmem konusunda bir ayar yapmıyor olmanız gerektiği, zira bu uniflash ile problem yaratıyor. TechW0rm disketinin boot menulerinde 5 ve 5'i seçerseniz böyle bir açılış yaparsınız.
Bunun ardından diskette yeteri kadar boş yer oluşturup uniflash programını ve yazacağınız boot imajı koyun.
Şimdi de disketten boot edip uniflashı çalıştırın.
İlk yapmanız gereken mevcut biosunuzun yedeğini almak. Zaten menüde ilk seçenek bu işi yapıyor.
Bunun ardından da ikinci seçeneği (Install Bios with bootblock) seçip istediğiniz biosu yazmanız gerekiyor.
Bu konuda da dikkat etmeniz gereken, anakartınızın bios yazmaya karşı donanım olarak bir ayarı olup olmadığına bakmak. Bazı kartların bu şekilde bir korumaları bulunmakta ve bu koruma açıkken biosu yazmak mümkün olmamakta.
Bios yazma işlemi başlamadan önce size emin olup olmadığınızı sorar (emin değilseniz eminim demeyin :) ve ardından işlem başlar. İşlem yapılırken bir işlem çubuğu üzerinde ilerlemeyi görebilirsiniz. Buradaki çizginin yeşil olarak ilerlemesi gerekmektedir. Eğer bir şekilde kırmızılar varsa arada problem var anlamına gelir, büyük ihtimalle bios yazma işlemi başarısızlıkla sonuçlanacaktır.
Eğer herşey yolunda giderse bu sefer yukarda bios bilgileri olan satırların altında (menünün hemen üstünde) SUCCESS yazar.
Tebrikler gerektiği gibi biosunuzu yaktınız. Umarım probleminiz çözülmüştür.
PROBLEMLER:
Çeşitli sebeplerle bu işlem sırasında problem çıkabilir. Disket biosu okurken takılır, voltaj düşer, elektrik gider vs. vs.
Böyle bir durumda öncelikle makinayı kapatıp, tekrar açın ve boot ediyor mu bakın. Bazı durumlarda bios yazma sorunlu gerçekleşmiş bile olsa, boot edebilir halde olur ve disketten boot etmek mümkündür. Yukardaki bilgiler doğrultusunda biosu tekrar yazmayı deneyebilirsiniz.
Fakat çoğunlukla da böyle olmaz. Diyelim makinayı boot ettiniz fakat hiçbir şey olmuyor. Ne monitörün (genelde digital monitörlerde) gözünün feri var :) ne de herhangibir şekilde bilgisayarınız biplemedi, sadece harddisk spin aldı, disket sürücüde ne var bile diye bakmadan öyle duruyor.
Bu durumda iki seçeneğiniz var, ya bir bilgisayarcıya gidersiniz (Kadıköy'de Yazıcıoğlu ve civarında birsürü yer var) boardunuz ve bios imajınızla birlikte, biosunuzu yazdırır, evinize gelir, ilk bir milyon dolarınızı kazanma planınıza ($10-$15 gibi bir eksikle :) kaldığınız yerden devam edersiniz.
Ya da "bir cumartesi akşamımız var oturup keyifle film seyrettiğimiz, şimdi nerden kaşındım da bios update yaptım, benim gibi "eve gitse de bilgisayarla uğraşsa" adamının başına gelecek şeymiydi bu diyip, biosu kendiniz yazmanın yollarını ararsınız.
İlkini nasıl yapacağınızı anlatmaya gerek yok sanırım.
İkinci konuda ise bir iki püf nokta var.
HOTFLASH:
Öncelikle gerçekleştireceğimiz işin adı hotflash. Basitçe ifade etmek gerekirse, yapacağımız iş bir başka (benzer) bilgisayarı dostan boot edip, uniflash programını çalıştırmak, makina açıkken biosu yerinden söküp diğer yazacağımız biosu takmak, yazma işlemini gerçekleştirmek, makinayı kapatmak, sonra misafir biosu yerinden çıkartıp eskisini takmak ve hayatımızda bir başka ilke daha imza atmış olmanın keyfini çıkartmak.
Öncelikle bu işlem ne zor ne de öyle pek tehlikeli. Biraz dikkatle çok kolaylıkla yapabileceğiniz bir şey. O yüzden "aman olmaz, makinayı yakarsınız, harddisk falan da yanar" diyenlere çok kulak asmayın.
Tabi ki riski var, ama dikkatli olduğunuz ve bebek adımları ile ilerlediğiniz sürece bunlar minimum düzeyde. Bunları söylerken bu yazı kapsamında yaptığınız herşeyin sizin sorumluluğunuzda olduğunu, herhangibir problem çıkma durumunda kesinlikle ağlamalarınıza kulak asmayacağımı da hatırlatmak isterim.
Bu işlemin temelde bir öncekinde fazla bir farkı yok. Tek fark dediğim gibi, çalışır bir sistemden biosu çıkartıp yerine bir başkasını programlanmak üzere takmak.
Bu konuda da dikkat edilmesi gereken bir iki husus var.
İşlemi yapacağınız anakartların birbirine yakın özelliklerde olması iyi olur. Mesela 440bx bir makina da diğer bir 440Bx biosu yazmanız daha büyük ihtimal. Kısaca illa da aynı anakarttan bir tane daha bulacağım gibi bir derdiniz yok.
Bios chiplerinin uyumluluğu konusunda da, benim bios yazma konusunda icazet aldığım, Serdar Köylü hocama bırakıyorum sözü:
"Chip uzerinde AT29F1000, W29EE011, ISSI 29F020 gibi bir deger olur. Genel olarak hep ayni sekilde 29F gibi baslarlar. Eger, 29F den sonra 11, 010, gibi bir deger varsa, bu 128KB bir EEROM'dur. Yok, 020, 1000 gibi bir deger varsa, bu chip 256kB bir EEPROM'dur. Tam olarak bilmek icin GOOGLE faydali olacaktir. Simdi, original olarak 256kB bir chip olan anakart uzerinde 128KB ve 256KB chipleri yazman mumkun. Genel olarak hic bir sorun cikmaz bu durumda. Ama 128KB chip olan bir anakartta 256 KB yazman mumkun degil."
Bir başka önemli husus da uygulama.
Bios chipini yerinden çıkartmak dikkat isteyen bir iştir. Normalde bunun için özel penseler olmasına rağmen biraz dikkatle saatçi tornavidası ile de bunu yapabilirsiniz. Önemli nokta chipin bir kısmının bir anda çıkmaması ve bu yüzden diğer tarafın eğilip (hatta kırılıp) zarar görmemesidir. Bir miktar eğilmesi de çok problem olmuyor açıkcası, bir küçük tornavida ile bacakları düzgün hale getirebilirsiniz (yeter ki bunu alışkanlık haline getirmeyin)
Tabi ki bu işlemi makina açıkken yapmak oldukça zor olacaktır. Bu yüzden tavsiyem önce makina kapalıyken (hatta atx makinalar tamamen fişten bile çekiliyken) biosu yerinden çıkartıp, sonra da fazla bastırmadan (fakat düz olacak, bir tarafı daha gömülü olmayacak şekilde) yerine yerleştirmeniz.
Makinayı bu şekilde açtığınızda büyük ihtimal bios gerektiği gibi çalışıp boot edebilecek, fakat zamanı geldiğinde yerinden de kolay çıkabilecek halde olacaktır.
Yukardaki prosedürlerdeki gibi makinayı disketten boot edip, uniflash programını çalıştırın. Şimdi ise biosu yavaşça (ve düz tutmaya özen göstererek) yerinden çıkartın.
Belki de en önemli nokta burası. Bios chiplerinin belli bir yönü vardır, bu yön de bir uçlarında bulunan çentikle belirlenir. Bu çentiğin biosun yuvasında bir karşılığı vardır. Yönünüzü burdan anlayacaksınız. SAKIN BIOSUN ETİKETİNDEN REFERANS ALMAYIN YANLIŞ YAPIŞTIRILMIŞ OLABİLİR!.
En önemli kriter işte bu çentike dikkat etmek. İkinci önemli nokta da yazılacak biosu yavasca ve yine mümkün olduğu kadar yere paralel tutarak yerleştirmek ki herhangibir bacak diğerlerinden önce değip bir atlama yapmasın. Özen gösterilmesi gereken bir işlem olmasına rağmen çok da korkulacak birşey değildir bu. Mesela ben ilk seferde hem çentiğin yönünü şaşırıp ters taktım hem de birkaç bacağın daha önce basmasına sebep oldum.
Felaket senaryolarının başında gelen çentiğin yönünü şaşırma durumunda (eğer çok şaşkın değilseniz ve bir terslik olduğunu on onbeş saniye içinde anlarsanız) hemen fişi çekin. Benim biosum bu kısa sürede aşırı ısınmasına rağmen ne kendisine ne de boarda bir zarar vermedi mesela.
Misafir biosu yerine taktınız, fazla bastırmadınız ve uygun imajla yazmaya başladınız. İşlem bitti, işlem çubuğu yemyeşil, herşey yolunda gitti, geçmiş olsun. Bilgisayarı kapatın, eski biosunuzu geri takın ve iş bitti.
Fakat diyelim böyle olmadı, diğer senaryodaki gibi ekranda kırmızılar var, bios yazılamadı, öylece kaldınız. Bu noktada bile yapabileceğiniz bir şeyler var. Yukarda anlattığımız gibi benzer bir boardun biosunu çıkartıp, yine aynı yöntemle yazıp sonra da biosu çalışmaz durumdaki bilgisayarınıza takabilirsiniz. Ben 440BX chipsetli Gigabyte GA-6BXE boardun biosunun yerine Tomato LX boardun biosuna, Abit BM-6 anakart üzerinde bios yazdım ve bir problem çıkmadı.
Tabi başka yöntem olarak dual bioslu bir makina kullanmak da sözkonusu olabilir ama bunu ben denemedim bu yüzden bu konuda bir şey söyleyemeyeceğim.
SONUÇ:
Bios update etmek, hatta boot edemez hale gelmiş bir biosu hotflash yöntemi ile işler hale getirmek, aslında basit bir iş, kesinlikle öcü değil. Sadece gerektiği gibi bilgilenmek, özen ve biraz da dikkat istiyor. Aslına bakarsanız bu bilgisayarla ilgili hemen hemen bütün konular için geçerli.
Eve gidin de bilgisayarla uğraşın :)
Kolay gelsin.
KIVILCIM Hindistan
www.fazlamesai.net/sundance
TechW0rm bootdisk:
http://geocities.yahoo.com.br/downloads_pcpc/BOOTDISK/techwhorm.htm
Bu yararli bilgiler icin cok tesekkur ederim...