Web tasarımcıları için sunucu taraflı optimizasyon

Amaç
Bu tür optimizasyondaki yegane amaç istemcinin (client, izleyen, ziyaretçi) sunucuya yaptığı istekleri (request) en düşük sayıya indirmektir. Çünkü istemcinin her isteği sunucuda ya bir fazladan sürecin (process, işlem) çalışması, ya da var olan sürecin kullandığı kaynağın bir kısmını tahsis etmesi demektir. Her iki şekilde de sunucu bu isteğe kaynak ayıracaktır.

Başlangıç Noktası
Her şeyden önce bilinmeli ki, kaynak kullanımı ile bant genişliği kullanımı tahterevallinin farklı uçlarındadır. Eğer yapılan proje sunucu kaynaklarını çok tüketiyorsa (çok fazla istemci varsa veya olacağı öngörülüyorsa) ve bant genişliği kaynağı sonuna kadar kullanılmıyorsa kaynak-duyarlı bir optimizasyon yapmamız gerekir. Peki nasıl karar verebilirsiniz?

1 - Web istatistiklerine bakarak: Eğer yeni gelen ziyaretçileriniz, eski ziyaretçilerinize oranla yüksekse,
2 - Sunucu yük durumuna bakarak: Eğer barındırma şirketiniz web sitenizin sürekli çok kaynak tükettiğinden -bilmemne- sınırını aştığından bahsedip duruyorsa,
3 - Sitenizin açılış hızından rahatsız iseniz,
4 - Aynı an içerisinde daha çok ziyaretçinizin olmasını ısrarla istiyor ve bant genişliğine çok fazla önem vermiyorsanız,
5 - CSS / HTML vb. kodlarınızı sürekli değiştirmiyorsanız ,

sıralanan seçeneklerden iki veya daha fazlası size uyuyorsa, bu optimizasyonu yapmalısınız.

Varsayılan web projesinin içeriği
Web sitenizin HTML kodlarında 5 CSS, 2 Javascript ve 10 resim dosyası olduğunu, bu 5 CSS’in içerisinde ise toplam olarak 20 adet arkaplan için kullanılan resim olduğunu varsayalım.

Kolları sıvamadan önce bilmeniz gerekenler
Hop: Bir istek, istemciden sunucuya ulaşırken bir çok bilgisayar üzerinden atlayarak gider. Bu atlamaların her birine hop denir ve milisaniyeler ile ölçülen bir zamanda gerçekleşir. Hopta kaybedilen zamanın sebebi, her isteğin üç aşama için zaman harcamasıdır, 1-bağlanma zamanı, 2-sunucunun isteği işlemesi için geçen zaman, 3-sunucu ile istemci arasındaki veri transferi için geçen zaman. Çok istek yapıldığında doğal olarak geçen zamanda çok olacaktır.

Sabit Kaynak: Sunucu, isteğin içeriği ne olursa olsun, sunucuda ister bir servis çalışsın ister çalışmasın kesin olarak her istek için belirli bir kaynak ve zaman ayırmak zorundadır. Çok detaylandırmadan zaman kaybını açıklamak gerekirse, istekler TCP ile iletilir ve bu protokolde durum belirteci bulunmaz, daha doğrusu durum belirteci belirli zaman aralıkları ile varmış gibi kabul edilir, (daha detaylı bilgi için TCP, SYN , ACK, FIN anahtar kelimelerini google’a sorabilirsiniz) işte bu zaman aralığında sunucu, o istek için belirli bir kaynak tahsis etmek zorundadır, bunada sabit kaynak denir. (en azından bu yazıda biz öyle diyoruz :) )

İlk adım: toparlama
Siteyi ilk defa ziyaret eden (veya önbellek-cache kullanmayan) istemci, siteye ulaştığı an sunucuya toplamda (varsayılan içeriğe göre) 37 adet istek gönderir. Yani her istek, sunucuya belli bir hoplama sayısında ulaşacak ve veriyi gene bir o kadar hop ile geri alacaktır (ilk zaman kaybı) üstelik her istek için sunucu sabit bir kısım kaynağını ayıracak, işlemin içeriğine göre de bu kaynak tahsisini yükseltecektir (kaynak israfı ve ikinci zaman kaybı). Halbuki biz CSS dosyalarımızı birleştirirsek, yani 5 CSS dosyasını 1 CSS dosyası olarak birbirilerine ekleyerek kaydedersek, otomatik olarak 4 adet isteği engellemiş, zamandan ve kaynaktan tasarruf etmiş oluruz. Aynı şekilde JS dosyalarımızı birleştirerek 37 adet olan istek sayısını 32’ye düşürürüz.

İkinci adım: CSS özelliklerini kullanarak resim sayısını azaltmak
Hepimizin bildiği gibi bazı CSS özelliklerini kullanarak bir arkaplan resminin sadece belirli bir bölümünün görünmesini sağlayabiliyoruz. Mesela CSS dosyamızın içinde yuvarlak kenarlar için kullandığımız 4 adet yuvarlak köşe olduğunu düşünürsek, CSS kodları ile bu 4 resmi birleştirip hangi köşe ise ona göre o kısmın gözükmesini sağlayabiliriz. Gene aynı şekilde CSS menümüz için kullandığımız 4 ayrı resmi + 4 ayrıda :hover için resmi , bir resimde birleştirip CSS kodları ile neyin-nerede gözükeceğini ayarlayabiliriz. Böylece varsayılan içeriğe göre, 10 istekten daha kurtulup istek sayısını 22’ye düşürmüş oluruz.

Seçimli son adım: benim bandım çok, kaynağım yok!
İlk iki adım size yeterli gelmedi mi? Öyleyse dosyalarınızı “ link veya import” ile kodlara yerleştirmek yerine, doğrudan içine gömün. Böylece en az kaynağı kullanıp en çok bant genişliği kullanımını sağlamış olursunuz.

Bu işlemleri yaparak sitenizin hızında ve sunucunuzun kaynak tüketiminde gözle görülür bir iyileşme sağlayabilirsiniz. Verilen örnekler, varsayılan özellikler ve tahminler elbette gerçeklerle birebir örtüşmeyebilir, uygulamalarınızda başarılar.

A. Çetin
[Not: Birisi httperf veya ab ile somut bir kanıt sunmaya vakit ayırırsa çok sevinirim.]