Debian Türkçe mini-nasıl

0
sundance
Sitemiz müdavimlerinden Recai Oktaş'ın hazırlamış olduğu Debian Türkçe 1 Debian Türkçe 2 yazıları, birçok Debian kullanıcısının işine yaramıştı. Önemli bir açığı doldurmanın yanısıra, teknik makale nasıl yazılır konusunda da önemli dersler veren bu yazıları yayınlamaktan FM olarak gurur duyduğumuzu da belirtmek isterim.

Öte yandan amaca yönelik Debian kullanıcıları, bu makalelerden gerekli kısımları tam olarak ayırıp uygulamakta zorluk çekmişti. Bu sebeple Recai hocamız isteklerimizi kırmayarak, temel komutların, fazla açıklama olmadan yazıldığı yeni kısa bir Debian Woody türkçeleştirme kılavuzu yazdı. Vatana millete hayırlı uğurlu olsun :)
Debian Türkçe mini-NASIL

Debian Türkçe mini-NASIL

Recai Oktaş

Yasal Uyarı

Bu belge GNU Genel Kamu Lisansı ile dağıtılmaktadır. Herkese yardımcı olması ümidiyle yazılmıştır, fakat hiç bir garanti vadedilmemektedir.

23 Temmuz 2003

Baskı Tarihçesi
Baskı 1.0.023 Temmuz 2003roktas
İlk baskı.

Özet

Bu belge Debian GNU/Linux dağıtımında Türkçe desteğinin nasıl sağlanabileceğini bir dizi çok kısa olduğu umulan adımla tarif etmektedir. Debian dağıtımını da kapsayacak şekilde genel olarak Linux'da Türkçe desteği ile ilgili daha detaylı bilgiyi resmî Türkçe-NASIL belgesinden edinebilirsiniz.


Yönerge 1. Hazırlık

  1. Belgeler sitesinden gerekli destek dosyasını indirin.

    (Bu belgede tarif edilen bütün işlemler root haklarına sahip olduğunuzu varsayar.)

    	  # cd ~
    	  # wget http://www.belgeler.org/indirin/tr.tar.bz2
    	
  2. Destek dosyasını açın.

    	  # tar jxvf tr.tar.bz2
    	

Yönerge 2. Türkçe yereli yapılandırın.

  1. Yerel dosyaları kurun.

    	  # apt-get install locales
    	
  2. Türkçe yerel dosyaları üretin.

    	  # echo "tr_TR ISO-8859-9" >>/etc/locale-gen
    	  # locale-gen
    	
  3. Yerel çevre değişkenlerini ayarlayın.

    	  # echo "LANG=tr_TR" >>/etc/environment
    	

Yönerge 3. Türkçe konsol klavyeyi yapılandırın.

  1. Türkçe konsol klavye eşlemlerini düzeltin.

    	  # cp --suffix='.old' ~/tr/trq*kmap.gz /usr/share/keymaps/i386/qwerty
    	  # cp --suffix='.old' ~/tr/trf*kmap.gz /usr/share/keymaps/i386/fgGIod
    	
  2. Terminali Türkçe klavyeye hazırlayın.

    	  # cat >>/etc/inputrc <<- EOF
    	    set input-meta on
    	    set output-meta on
    	    set convert-meta off
    	    set meta-flag on
    	    EOF
    
    	  

    İpucu

    X dağıtımıyla gelen standart XTerm'de Home ve End tuşlarının doğru çalışması için /etc/inputrc dosyasına aşağıdaki satırları da ekleyebilirsiniz:

    	    $if TERM=xterm
    
    	    # Home, End tuslari icin
    	    "\e[H": beginning-of-line
    	    "\e[F": end-of-line
    	    $endif
    	  
  3. Türkçe konsol klavyeyi kurun. (Q klavye)

    	  # install-keymap trq
    	

    Not

    Türkçe F klavye için ‘trq’yu ‘trf’ ile değiştirin.

Yönerge 4. Türkçe konsol yazıtiplerini yapılandırın.

  1. Konsol yazıtiplerini ayarlayın.

    	  # apt-get install fonty
    	
  2. fonty'nin ön yapılandırma ekranında “iso9 (Turkish)”i seçin.

Yönerge 5. X Window Türkçe klavyeyi yapılandırın.

  1. X Window Türkçe klavyeyi düzeltin.

    	  # cp --suffix='.old' ~/tr/tr-4.1 /etc/X11/xkb/symbols/tr
    	

    Dikkat

    Kararlı sürümde X 4.1 kullanılmaktadır. Sisteminizde X 4.2 kullanılıyorsa yukarıdaki satırda ‘tr-4.1’i ‘tr-4.2’ ile, X 4.3 kullanılıyorsa ‘tr-4.3’ ile değiştirin. (‘tr_alt’ klavye kullanmak gibi bir niyetiniz yoksa X 4.3 sürümü için bu adıma gerek yoktur.)

    X 4.2 kullananlar bu sürümde CapsLock tuşuyla ilgili sorunları düzeltmek için bir ek dosyayı daha sistemlerine ayrıca kurmak zorundadırlar:

    	    # cp --suffix='.old' ~/tr/caps-4.2 /etc/X11/xkb/types/caps
    	  
  2. X istemcisine kullanılacak Türkçe klavyeyi bildirin.

    X Window için farklı yapılandırma dosyaları kullanılabilmektedir. Hangi yapılandırma dosyasının kullanıldığı /var/log/XFree86.0.log dosyasının içinde yazar. Dosya içinde aşağıdakine benzer bir satır arayacaksınız:

    	  (==) Using config file: "/etc/X11/XF86Config-4"
    	

    Yapılandırma dosyasını belirledikten sonra herhangi bir editörle bu dosyayı açarak aktif klavyeye ait yapılandırmanın aşağıdakine benzer şekilde olmasını sağlayın:

    	  Section "InputDevice"
    	    ...
    	    Option "XkbRules"   "xfree86"
    	    Option "XkbModel"   "pc105"
    	    Option "XkbLayout"  "tr"
    	    ...
    	  EndSection
    	

    Not

    Türkçe F klavye kullanıcıları:

    	    Option "XkbVariant" "tr_f"
    	  

    satırını yukarıda verilen bölüme eklemelidirler.

    X 4.3 öncesi sürümlerde CapsLock tuşuyla ilgili bazı sorunlar vardır. Bunların düzeltilmesi amacıyla:

    • X 4.1 için:

      		Option "XkbOptions" "grp_led:caps"
      	      
    • X 4.2 için:

      		Option "XkbOptions" "caps:shift"
      	      

    satırları kullanılmalıdır.

Yönerge 6. X konsol yazıtiplerini yapılandırın.

  1. Türkçe biteşlemli yazıtiplerini yükleyin.

    	  # apt-get install xfonts-100dpi-transcoded xfonts-75dpi-transcoded xfonts-base-transcoded
    	
  2. X uçbirimlerinin Türkçe yazıtiplerini tanımasını sağlayın.

    	  # cp ~/tr/user-tr /etc/X11/Xresources
    	

Yönerge 7. TrueType yazıtiplerini kurun.

  1. TrueType yazıtiplerini el altında bulundurun.

    Bu yazıtipleri önceden herhangi bir dizinde erişilebilir durumda bulundurulmalıdır. Sistemde “/dev/hdaN” gibi bir bölümde kurulu bulunan bir ticari işletim sisteminde bu yazıtiplerinin mevcut olduğunu biliyorsanız aşağıdakine benzer bir komutla bu şartı sağlayabilirsiniz:

    	  # mount -t dosya_sistemi /dev/hdaN /mnt/ticari
    	
  2. ttf-commercial paketini kurun.

    	  # apt-get install ttf-commercial
    	
  3. Ön yapılandırma aşamasında yazıtiplerinin bulunduğu dizini belirtin. (ttf-commercial çoğu durumda bu dizini otomatik olarak bulacaktır.) Yazıtiplerinin sembolik bağlama yerine doğrudan kopyalanarak kurulması önerilir. Paketin sorduğu diğer soruların da ön tanımlı değerlerle cevaplanması yeterli olacaktır.

Yönerge 8. Diğer ayarlar

  1. GNOME başta olmak üzere Gtk kitaplığını kullanan programlarla yaşanacak sorunları önlemek için şu ayarlar yapılmalıdır: (2.x versiyonu itibarıyla Gtk kitaplığının yerelleştirme mekanizması değiştirildiğinden yeni sürümlerde böyle bir adıma gerek yoktur.)

    	  # cd /etc/gtk
    	  # ln -s gtkrc-iso-8859-9 gtkrc.tr
    	  # ln -s gtkrc.tr gtkrc
    	
  2. Sisteminizde gsfonts-x11 paketi kuruluysa, Type1 (postscript) yazıtipleriyle yaşanabilecek bazı Türkçe sorunlarını gidermek için yan etkileri yeterince gözlenmemiş olan şu geçici çözüm adımları uygulanabilir:

    • /etc/X11/fonts/Type1/gsfonts-x11.scale dosyasını düzenleyin:

      	      # cd /etc/X11/fonts/Type1
      	      # cp gsfonts-x11.scale gsfonts-x11.scale.orig
      	      # vi gsfonts-x11.scale
      	    

      Vi komut satırında:

      	      :%s/8859-2/8859-9/g
      	    

      Aynı işlemi /etc/X11/fonts/Type1/gsfonts-x11.alias dosyasında da gerçekleştirin:

      	      # cp gsfonts-x11.alias gsfonts-x11.alias.orig
      	      # vi gsfonts-x11.alias
      	    

      İpucu

      Vi'da dosyayı kaydetip çıkmak için :wq komutu kullanılır.

    • Düzenlenen dosyaları güncelleyin:

      	      # update-fonts-scale Type1
      	      # update-fonts-alias Type1
      	      # update-fonts-dir Type1
      	    

      Dikkat

      Bu komutları verilen sırayla uygulayın.

Buraya kadar anlatılan yapılandırma adımlarını doğru şekilde uygulamışsanız Debian'da oldukça yeterli seviyede bir Türkçe desteğine kavuşmuş olacaksınız. Gözden kaçan hataları lütfen bana veya debian-user-turkish@lists.debian.org listesine bildirin. Türkiye'deki Debian kullanıcılarına yönelik bu listeye üye olmak için web arayüzünü kullanabilirsiniz.

Görüşler

0
FZ
Böyle gönüllüler olduğu sürece Debian gibi bir dağıtımın sırtı yere gelmez diye düşünüyorum. Bu dağıtımın daha doğrusu Debian ekibinin kalitesi, sırrı bence roktas gibi insanların desteğini ve çabalarını kazanmasında yatıyor.
0
sametc
peki bunları yaptıktan sonra debian %? kac oranında turkce oluyor mesela mdk 9,1 kadar olabiliyormu :) bu cevaba ihtiyacım var please peki diyelimki x turkce yapmak icin hangi programlar var onları kurarım o zaman roktasın daha onceki yazıları aklımda :)

0
roktas
Mdk 9.1 ile Debian Woody`yi Türkçe desteği açısından mukayese etmek doğru ve adaletli olmaz.

Yerelleştirme-Dağıtım ilişkisini iki alanda ele almak uygun olur. (1) Temel (base) ayarlar (2) İkincil ayarlar.

(1) Temel ayarlar, Konsol'da ve X uçbirimlerinde (xterm) Türkçe klavye yerleşiminin kullanabilmesi ve Türkçe yazıtiplerinin doğru şekilde görüntülenmesi olarak özetlenebilir.

Bu alanda -birkaç küçük eleştirim dışında- Debian`a özel bir zaaf yok. Konsol`da Türkçe klavye yerleşimi her Linux dağıtımında üç-aşağı beş-yukarı aynıdır. `console-data` ile birlikte gelen Türkçe klavye Redhat veya Mandrake`de kullandığınız konsol eşleminden farklı değildir. Yani o klavye eşlemlerinin birinde `@` tuşunu kullanamıyorsanız bu diğer dağıtımlarda da öyledir. Burada Debian`a yöneltilebilecek tek eleştiri yerelleştirme ayarlarının Redhat tabanlı dağıtımlarda olduğu gibi `/etc/i18n` benzeri bir yerde merkezileştirilmemesidir. Öte yandan geliştiricileri aynı zamanda kullanıcıları olan Debian`ın *ön tanımlı* kurulumda birçok dağıtımdan daha gelişkin yapılandırma seçenekleri sunduğunu da belirtmek isterim. Meselâ şu tarihsel `Delete-Backspace` problemi çok önceleri çözülmüştür. (US klavye`yi kastediyorum, Türkçe klavyede yeni çözüldü ;-) X altında UTF-8 desteği 4.x serisinin çıktığı ilk günlerden itibaren mevcuttur.

Sonuç olarak temel Türkçe ayarlar konusunda Debian`a özel altı çizilecek olumsuz bir farklılık yok. Baş ağrıtan iki talihsiz konu var ki ilk bakışta Debian`a özel gariplikler gibi görünüyor, fakat öyle değil:

(a) Ön tanımlı X kurulumunun UTF-8 destekli olması X uçbirimini ISO kipinde kullanacak olanlar için bir problem oluşturduğunu itiraf etmem gerekiyor. Yani Debian bu hususta biraz fazla iyi :-) `xfonts-*` paketleri iso-10646-1 UTF-8 kodlu yazıtiplerini kuruyor. Sisteminizi ISO kipinde kullanacaksanız (ki maalesef şimdilik bunu yapmanız daha uygun) xterm`de kullanılacak iso-8859-9 sabit genişlikli Türkçe yazıtiplerini kurmanız ve X uçbirimlerine tanıtmanız gerekiyor. (Mdk 9.1 ve Redhat 9`u bilmiyorum, fakat bu dağıtımların daha eski sürümlerinde ISO kipi kullanılıyor.) Öte yandan Debian`ı UTF-8 kipinde kullanacaksanız hiçbir sorun yok. Tek dikkat etmeniz gereken UTF-8 destekli bir uçbirim kullanmanız (`uxterm` gibi)

(b) X11 paketleri çok yavaş güncelleniyor. (Bu problemi gidermek için yeni bir takım oluşturuldu, artık işler çok çok daha hızlı ilerliyor.) Bunun bir sonucu olarak ancak X 4.3.??`de düzeltilen Türkçe klavye-locale uyumsuzluğu X 4.1`in kullanıldığı Woody ve hatta şu anki `testing` ve `unstable`da mevcut. (Bunlarda da X 4.2 kullanılıyor.) Problem experimental X 4.3 paketlerinde de var. Bu günlerde X paketleriyle ilgili olarak bir bug-report yapmayı planlıyorum. İşler umduğumuz gibi giderse Sarge`da böyle bir sorun olmayacak.

(2) İkincil ayarlar: Uygulamalarda Türkçe desteği (GNOME, KDE)

Bu kısmın genel olarak dağıtımdan bağımsız olduğunu söylememiz lazım. Yani GNOME programlarında Türkçe sıkıntınız varsa kullandığınız dağıtımı suçlamayın. Bu konu o programın yerelleştirme alt yapısıyla ilgili. Meselâ Woody ile birlikte gelen GNOME 1.4 çok problemli. Mdk 9.1 ile GNOME 2.x geldiğine göre Debian`la Mandrake`yi karşılaştırmak hakça olmaz. Hayatınız birkaç GNOME programının etrafında dönüyor olabilir (GNOME desktop, Evolution, Abiword, Galeon vs.). Bu programlarda süregelen Türkçe sorunları canınızı sıkıyorsa Debian`ı (veya kullandığınız dağıtımı) suçlamayın.

Birkaç aydır GNOME 2.2`yi içeren Debian `testing`i test ediyorum :-) Woody`de varolan küçüklü büyüklü birçok Türkçe problemi artık basitçe yok. Ayrıca bazı programların yeni versiyonları da Türkçe açısından eskisine nispetle gayet sorunsuz.

Birkaç örnek:

`lyx`: Türkçe klavye doğru çalışıyor. (Tek yapmanız gereken programla birlikte gelen Türkçe klavyeyi seçmemek :-) Woody ile gelen `lyx` locale uyumsuzluğu gösteriyordu.

`abiword`: Tablo desteğinin eklendiği 1.99 versiyonu Gtk 2.x + pango`yu kullanıyor. Problem yok.

`irssi-text`: Woody versiyonunda locale uyumsuzluğu vardı, şimdi gayet güzel.

`wine`: Bir başka locale kurbanı. O da artık yok.
Görüş belirtmek için giriş yapın...

İlgili Yazılar

Debian kopyaları!

sundance

Debian GNU/Linux kullanmaya yeni başladınız, hala komutlara çok aşina değilsiniz, ya da bu özelliklere sahip bir tanıdığınızın her seferinde tar'ın argümanlarını size sormasından sıkıldınız. Gözünüz aydın, devamlı yanınızda bulunabilecek böyle bir kopya kağıdı birçok dilde

Aralarında Türkçe'de var, ama malesef erişilebilir değil, galiba çevirilmekte.

`Kafesli´ Test ortamları

m1a2

Eminim ki FM ziyaretçilerinin birçoğu orada burada duydukları ve kesinlikle FM`de gördükleri ;) çok sayıda programı indirerek deneme yapıyordur. Bu denemelerin hali vakti yerinde olan kurulu sisteminize -`micros~1` ortamlarındaki boyutlarda olmasa da- zarar verme ihtimali vardır veya en azından doğru dürüst `uninstall` edilmeyerek çevre kirliliği oluşturabilirler. Official paketlerin kuruluyor olması kaydıyla Debian bu tip çevre kirliliğini asgari düzeyde tutan bir dağıtım olmasına rağmen kullanıcıların yanlış alışkanlıkları en mükemmel bir sistemi dahî umulmadık durumlarda bırakabilir. (BTW: Bu fırsatla -benim de bir zamanlar sıklıkla icra ettiğim- bir yanlış alışkanlıktan bahsedeyim. libfoo paketine bağımlılık gösteren bir foo paketini manuel olarak dpkg --purge foo ile silerseniz libfoo öksüz kalır. Bağımlılıklarını yeterince bilmediğiniz paketler için dselect veya daha güzeli aptitude --purge foo kullanın.) Test ortamları başlığı altında değerlendirdiğim yöntemler bu tür program denemeleri için güvenli bir ortam sunacaktır.

fazlamesai.net'e soralım: Hangi e-posta sunucusu?

e2e

Merhaba,
Debian GNU/Linux üzerine ilk mail sunucumu kurmak istiyorum. Debian ile default olarak exim geliyor. Fakat exim hakkında çok fazla materyal bulamadım. Buradaki sonuçlara bakılırsa postfix'in popüleritesi daha fazla Debian'cılar içinde.

Siz hangi mail sunucuyu, neden kullanıyorsunuz? Bana ne önerirsiniz?

Kubuntu

yuxel

Ubuntu, son kullanıcılar için çok güzel bir seçimdi. Son sürüm Debian paketlerini (ve hatta Debian'da olmayan ancak son kullanıcıların görmek istediği paketleri) içeren Ubuntu'nun ben ve benim gibiler için tek bir eksiği vardı : KDE.

HP, Debian GNU/Linux'a Verdiği Desteğin Karşılığını Aldı

FZ

Kim demiş tamamen özgür ve büyük bir camia tarafından geliştirilen GNU/Linux dağıtımlarından birini destekleyerek para kazanamazsınız diye?

Hewlett Packard, Debian GNU/Linux'a verdiği resmi destek sayesinde 25 milyon $ kazandı. Bu gidişle bu durum Novell, RedHat gibi ticari kurumlara karşı bir meydan okumaya dönüşebilir.