Bilgisayarlar Yabancı Dil Öğrenebilecek Mi?

İnsan zekasının gizli saklı ve en karmaşık işlem sürecine sahip olduğu bilinen dil öğrenme konusunda gelişmeler var. /.ta yer alan habere göre Amerikalı ve İsrailli bilim adamlarının çalışması şöyle: Bilgisayar İngilizce ve Çince olarak verilen iki metini okuyor ve altında yatan dil bilgisi kurallarını çıkartıyor. Bu kurallar daha sonra anlamlı cümleler kurmak için kullanılabiliyor. Aynı yöntem müziğe ve protein dizilerine özgü yapılarının çıkartılmasında da kullanılabiliyor.

50 dilde yayın yapan bir Fazlamesai.net olsaydı ne iyi olurdu... (Birkaç sene sonra bu yazıyı Almanca okurmuşuz :)

Görüşler

FZ
yaklaşık 20 yıl önce

Bu tür haberlere karşı çok dikkatli ve şüpheci olmakta fayda var.

Genellikle Slashdot ve ScienceBlog gibi siteler çalışmanın detayını ve makalenin tamamını görmeden bu tür şeyleri yayınlıyorlar ve sonra yorumlarda alçaktan uçuşa geçiyorlar (popüler bilim haberciliği zor zanaat!).

Kast edilen makale şu: Unsupervised learning of natural languages. Makalenin tam metnine ise ilgili siteden erişemedim, PCI Full Text ve EBSCO veritabanları da bir sonuç döndürmedi (bu konuda yardımcı olabilecek birileri çıkarsa sevinirim).

Eldeki verilere bakıp söz konusu çalışmada kullanılan sistemin neyi "öğrendiğini" söylemek güç. Yorumlarda sanki "çeviri yapıyormuş" gibi yazılmış ama makale özetinde böyle bir şeyden bahsetmiyor. Gramer kurallarını öğreniyor derken kast edilen bu kuralların ne olduğunu belirtiyor mu açık olarak yoksa sadece yeni gramatik cümle üretiminde kullabiliyor şeklinde mi? Semantik yani anlambilimsel açıdan bir şey yapıyor mu? Dilin kurallarını bilmek demek o dilin kurallarına uygun şekilde sorulan soruları cevaplayabilmek de demektir. Böyle bir şey yapabiliyor mu? İki dilin kuralları arasında ilişki kurabiliyor mu (bahsedilen çeviri mevzusu). Maalesef makalenin tamamına şu anda erişemediğim için daha detaylı ve keskin yorum yapamıyorum (ve önemsiz olduğunu da iddia etmiyorum elbette, sadece tam olarak yapılmış olan şeyin ne olduğunu anlama ve yapılmamış şeyler üzerine yapılmışlar gibi hayal kurmayı engelleme çabası, hepsi bu).

sefalet
yaklaşık 20 yıl önce

http://scholar.google.com/url?sa=U&q=http://arxiv.org/pdf/cs/0302015

http://scholar.google.com/url?sa=U&q=http://neuron.tau.ac.il/~horn/publications/newcastle.pdf

Özellikle ikinci adres aynı yazarların çalışması ama belirttiğiniz makale değil sanırım.Konuya ilgisi olanların işine yarayabilir.

FZ
yaklaşık 20 yıl önce

Adresler için teşekkür ederim. Her iki makale de konuyla ilgili görünüyor, özellikle ikincisini yazan ekip gündemdeki makaleninki ile aynı. Ne var ki, bu ikinci makale geçen senenin makalesi ve pek bir detay yok. Bir önceki yorumda yazdığım görüşlerimi hala koruyorum (daha çok bilgi edinirsem bazı değişiklikler olabilir elbet).

vst
yaklaşık 20 yıl önce

Ben ilk makaleye baktım. Semantik bilgiden bahsetmişler. Amaç olarak söz dizimini ve semantik bilgiyi beraber yorumlamak bahsediyor. Ancak makalenin geri kalanında, örneklerde mesela, bu mevzudan bir daha bahsetmemiş. Sanırım haklısınız...

sefalet
yaklaşık 20 yıl önce

Şu internette beni kızdıran bir şey varsa o da bilginin gösterilip verilmemesi.Dağa çıkma nedeni olur haberleri yok.

http://www.eurekalert.org/pub_releases/2005-08/cuns-naf083105.php

Hafiften biraz bilgi veriyor.Algoritma, söylendiği gibi verilen metin içindeki söz dizimlerini ve diğer bulduğu dil bilgisi kalıplarını saptayıp yeni cümleler kurabiliyor.Fakat anlam yönünden ele alınmamış daha çok verdiğim adresteki makalede değinildiği gibi çocukların ana dillerini öğrenirken geçirdikleri ilk evreler model alınmış.

Patent alacak kadar özgün bir yöntem olduğu belirtilmiş.Ayrıca bilgisayarların dil öğrenmesi için önemli bir gelişme olduğu söyleniyor.Yani algoritma yöntemi bakımından yeni bir yaklaşım ama daha ortada dil öğrenen bir bilgisayar yok rahat olabiliriz.(öğrenirlerse birde forumlarda robotlar ile tartışmak var, hatta belki silah haline gelir USA yüzbin iyi konuşan google bilgi gücünde robotu Türk forumlarına sokar her tür hizipliği çıkarabilir, tabi bu arada hepsi birbirini tanımamış gibi davranıcak ama tartışmalarda birbirilerini tutacaklar, insan muhakemesi sosyal çevresinin fikirlerinden etkilenir unutmayalım, biri şunu roman yapsa ne güzel olur "Geveze Savaşları" ya da "Hayalet Casuslar" belki de daha şaşalı bir şey koymak gerekir "I.Dünya Ağız Dalaşı" artık daha ne yapayım romancılar oturup yazayım mı )

Benim ya da başkasının özgün makaleyi bulup burada paylaşması dileğiyle.

FZ
yaklaşık 20 yıl önce

Maalesef verdiğiniz adreste de ScienceBlog'da yazdığından çok daha fazlası mevcut değil. Evet, haklısınız, üniversitelerin basın duyurularından yola çıkıp "olleyy, bakın neler yapmışlar, hadi şimdi geyik yapın bunun üstüne" demek yaygın bir tarz, yapan açısından işe de yarıyor, haber hit alıyor, millet geyiğin dibine vuruyor, yazılanların %90'ı posa ama olsun sonuçta "rating" var mı var (FM ile kıyaslamak gerekirse, Slashdot'a yazanlar arasında en azından birkaç dilbilimci var, ilaç için). Geyik kolay, anlamak zor.

Burada asıl vurgulanması gereken nokta, algoritmanın sonuçlarının yeni olmadığı, yeni olan, özette de belirtildiği gibi süreç yani yaptığı şeyi yapma yöntemi. Yoksa ne örüntü keşfetmek, ne gramere uygun cümleler kurmak yapılmayan bir iş değil, daha birkaç ay önce bir konferansa gönderilen makalenin tamamen bilgisayar otomatik ürettirildiği haberini geçmiştik burada ama işte o program önceden tasarlanmış kurallara göre çalışıyordu, bu son makalede ele alınan yapı ise (yapı her ne ise, o belli değil) unsupervised yani sen git şunu yap, bunu yap denmiyor (öğrenirken), özel olarak bir şey araması söylenmiyor, önüne konan bir veri yığını içinde "örüntü" ara deniyor (tabii burada bile bir tür önbilgi vardır diye iddia edebiliriz ama bu ayrı bir konu).

Özeti okurken söz konusu çalışmanın dayandığı birtakım örtülü varsayımları da gözden kaçırmamalıyız, misal "dil öğrenme tamamen bir istatistiksel veri işleme problemidir" gibi. Öyle midir? Bebekler gerçekten böyle mi öğreniyor? Bebekler birçok hata yapıyor, aşırı genelleme yapıyor, sonra bazı şeyleri yeniden keşfediyorlar vs. eğer algoritma insanın dil edinimini modellediğini iddia ediyorsa benzer hataları yaptığını gözlemlememiz gerekir. Ayrıca defalarca belirttiğim gibi, şu örüntü şu bağlamda geçiyor, vs. iyi güzel tamam ama o bağlamla ve örüntüyü oluşturan parçalarla ilgili yığınla "anlam" yüklüyoruz. Bu, çok önemli! Bir başka örnek olarak "deyimler", "atasözleri" vs. verilebilir. Ya da algoritmanın cümleler arası ilişkileri keşfedip keşfetmediğine bakılabilir. Ya da basit bir problem gibi görünen ama bazen anadilini konuşan insanları bile afallattan "zamir çözümleme" problemi ile ilgili bir şeyler yapıp yapmadığına bakılabilir.

FZ
yaklaşık 20 yıl önce

Hakkında konuşup da kendisini bir türlü göremediğimiz makale Yahoo'daki cogslist'e yollanmış, ben de alıp Files kısmına koydum, şu adresten erişilebilir:

http://groups.yahoo.com/group/cogslist/files/

pnas.pdf

Henüz okuma fırsatım olmadı, en kısa sürede tartışmaya devam etmek ümidiyle...

sefalet
yaklaşık 20 yıl önce

Güzel bir haber özellikle o kadar arama taramadan sonra iyi geldi.Fakat üye olmayanlar nasıl indirebilir?

FZ
yaklaşık 20 yıl önce

Ah! Çok özür dilerim, e-postalar kamuya açık olunca, "Files" kısmı da açık sandım, yanılmışım.

Bu durumda birkaç seçenek:

1- Bilişsel bilimle ilgileniyorsanız Türk araştırmacıların ve heveslilerin bulunduğu, 2002'de kurulmuş olan cogslist'e üye olur ve böylece "Files" kısmına erişebilirsiniz:

http://groups.yahoo.com/group/cogslist/

2- Bir sebepten ötürü üye olmak istemiyorsanız bana bir e-posta yazarsınız, ben size dosyayı yollamaya çalışırım, adres olarak:

emres at bilgi nokta edu nokta tr

FZ
yaklaşık 20 yıl önce

e-posta ile yolladım size, elinize geçmez ise lütfen haber verin.

Görüş belirtmek için giriş yapın...

İlgili Yazılar

Evrim insanlara ''iltimas'' mı geçti?

FZ
30 Aralık 2004, 1 dakika okuma süresi

Beyin gelişimini ve işlevlerini kontrol eden genler insanlarda, türün maruz kaldığı doğal seleksiyon sayesinde diğer primatlara ve memelilere göre çok daha hızlı gelişti. Dr. Bruce Lahn ve ekibi, Cell dergisinin Aralık 2004 tarihli son sayısında yayınlanan makalelerinde konu ile ilgili detaylı bulguları yayınladı.

University of Chicago'da ve Howard Hughes Tıp Enstitüsünde insan genetiği üzerine çalışan Dr. Lahn'a göre, "insanların bilişsel yetenekleri birkaç mutasyon sayesinde değil bu tür zihinsel yeteneklerin önemli olduğu ve çok sofistikte durumlara adapte olmayı gerektiren doğal seçilim ortamlarında hayatta kalmayı kolaylaştıracak pek çok mutasyonun sonucunda ortaya çıktı."

RobotCub: Yeni ve İddialı bir Robot Projesi

FZ
25 Ocak 2006, 1 dakika okuma süresi

Avrupa Komisyonu tarafından Unit E5 "Cognition" projesi kapsamında 5 yıl boyunca desteklenecek RobotCub projesi çalışmalarına başladı. Projenin amaçlarından biri gerçek robot ürünleri üzerinden insan bilişsel faaliyetlerine dair daha çok bilgi sahibi olmak. Bu yüzden bilgisayar bilimlerinin yanısıra bilişsel sinirbilim gibi bilim dallarından araştırmacılar çalışacaklar. Proje platformu açık kodlu yazılım prensiplerine göre geliştirilip dağıtılacak.

Hedefler arasında 2.5 yaşındaki bir çocuk boyutlarında ve yeteneklerinde insansı bir robot geliştirmek de var.

Dr. Güzeldere ile robotlar, yapay zekâ, bilişsel bilimler üstüne bir sohbet

FZ
19 Eylül 2006, 3 dakika okuma süresi

Milliyet'ten Derya Sazak, Dr. Güven Güzeldere ile bir röportaj gerçekleştirmiş. Röportajda ele alınan konular arasında yapay zekâ, bilişsel bilimler, beyin ve zihin araştırmaları, Türkiye'deki akademik durumun dünyadaki yeri gibi konular var. Röportajdan birkaç çarpıcı kısmı alıntılamak gerekirse:

"Felsefi meseleleri ya da bilimle teknolojiyle ilgili şeyleri toplumdan, siyasetten bağımsız düşünmek imkânsız. Ama birinden ötekine giden yol uzun ve karmaşık olabiliyor. Duke Üniversitesi ile Boğaziçi Üniversitesi'ndeki değişim programı çerçevesinde bu yaz İstanbul'a gelerek bilişsel bilimler üstüne ders verdim. Dersimizin adı 'Tanrı üzerine düşünmek'ti. ABD'li ve Türk öğrencilerle zor ve karmaşık bir alanı, 'inanç dünyası konusunda nasıl düşünülebilir' sorusunu tartışmaya açtık. Eğer yolumuzu bulacaksak bazı varsayımlardan başlayıp sonuçlara ulaşacaksak, doğru düşünebilmeyi öğrenmemiz lazım. Bu bilimsel düşünmenin yöntemidir ama inanç dünyasına da uygulanabilir."

6 Milyon Dolarlık Adam

anonim
24 Haziran 2005, 1 dakika okuma süresi

Yaşı biraz ileri olanlar bu diziyi hatırlayacaklardır. Ve o gün geldi sayılır. Ntvmsnbc'de yer alan habere göre ABDde kaza sonucu kollarını kaybeden bir kişiye, düşünerek hareket ettirebildiği biyonik kollar takıldı.

Jesse Sullivan, yapmak istediği her hareketi beyninden giden komutlarla birkaç saniye içinde, 360 derece dönebilen, yapay eline yaptırabiliyor.

Bilkent'te Nanoteknoloji Merkezi

melitical
13 Ağustos 2005, 1 dakika okuma süresi

Bir saç telinden 100 bin kat ince malzemelerin kullanılacağı Ulusal Nanoteknoloji Merkezi, Bilkent'te bir yılda faaliyete geçecek. Yüksek kar getirmesi beklenen projenin toplam 30 milyon YTL 'ye mal olması planlanıyor. Maliyetin 11 milyon YTL'si Devlet Planlama Teşkilatı tarafından karşılanacak.

Kaynak:Radikal