Sözcükleri Koklamak ya da Kokulara İsim Vermek...

Güle gül demesek yine de güzel kokmaz mıydı o çiçek? ^*

İngiliz nörologların son çalışmalarından birine göre bir kokunun isimlendirilmesi onun algılanışını etkiliyor.

Örneğin deneklere aynı koku önce "kaşar peyniri" olarak etiketlenip sonra "vücut kokusu" olarak etkiletlenip sunulunca, "kaşar peyniri" olarak sunulan kokunun "vücut kokusu" olarak sunulana kıyasla daha iyi koktuğunu söylemişler.

Oxford Üniversitesi'nde gerçekleştirilen araştırmaya göre kokunun ismi belli bir beyin bölgesini harekete geçirebiliyor. fMRI (functionaol Magnetic Resonance Imaging) yöntemi ile görüntülenen beyinlere bakıldığında ilginç şeyler göze çarpmış.

"Neuron" dergisinin 19 Mayıs tarihli sayısında yayınlanan araştırmaya göre (Cognitive Modulation of Olfactory Processing) kokunun "kaşar peyniri" olarak etiketlenmesi beyindeki "olfactory" (koku ile ilgili) bölgenin harekete geçmesine yol açıyor. Deneklere temiz hava "kaşar peyniri kokusu" olarak etiketlendiğinde bile aynı bölge devreye giriyor.

Bununla birlikte "vücut kokusu" etiketi ile sunulunca, bu koku beynin koku ile ilgili bölgesini devreye sokmuyor.

Yazılı etiketlerin bir kokunun hayal etmesine mi yol açtığı yoksa beynin koku işleme sürecine mi müdahale ettiği bu aşamada belirsizliğini koruyor. Ancak nasıl bir mekanizma söz konusu ise ortaya çıkan şey şu: Bir sözcük görüntüsünün algılanması gibi yüksek bilişsel işlevler beyindeki koku işleme gibi çok daha düşük seviyeli işlemleri etkiliyor.

Kaynak: http://www.forbes.com/

*: Shakespeare'in "Rome and Juliet" oyununa gönderme.

Görüşler

sefalet
yaklaşık 20 yıl önce

bana yeni bir haber gibi gelmedi bu.uzun zamandır üstünde çalışılan bir konu.belki nörolojik anlamda yeni bir gelişme olabilir ama sinirbilim açısından da bu konuyla ilgili pek çok çalışmanın uzun zaman evvelinde yapıldığını biliyorum.

"Yazılı etiketlerin bir kokunun hayal etmesine mi yol açtığı yoksa beynin koku işleme sürecine mi müdahale ettiği bu aşamada belirsizliğini koruyor."

bu cümle pek açık değil.beynin koku işleme sürecine müdahale etmek veya bir kokunun hayal edilmesine yol açmak aynı şeylerdir.bir şeyi gerçekten koklamak ile gerçekleşen algı ile o kokunun hayal edilmesi arasında pek bir fark yok.özellikle hayal edilirken deneyde kullanılan değişkene bağlı olarak, koku ise eğer değişken, beynin koku merkezinin çalıştığı bilinmektedir.

dil ve düşünce arasındaki ilişkinin derecesi konusunda tartışmalar özellikle ruhbilim ağırlıklı çevreler içinde oldukça uç noktalara gitmiştir.özellikle dil olmadan düşüncenin olamayaağını ileri süren ve bundan yola çıkarak insanın tüm zihinsel hareketlerinin (yada bilişsel diyelim) dil yani kavram temelli olduğu da savunulmuştur.Öyle ki tüm zihin dünyamızın kelimelerden oluştuğu iddia edilmiştir.mantıksal düşünen üst beyin ve bilinçaltımızda yaptıkları etkiler tüm zihin hareketini oluşturmaktaydı bu görüşe göre.

buna bir örnek vermek gerekirse insanın yorgun olduğunu veya yetersiz bir insan olduğunu söylemesi (sesli veya zihinden) beynin fizyolojisini direk olarak değiştiren etkiler yaratarak, ,insanda fizyolojik anlamda yorgunluk veya kendini yetersiz hissetme algısının oluşmasına yol açmaktadır.

tabi kendi kendine şartlandırma (oto telkin) veya toplumsal şartlandırma ne olursa olsun insan zihni üstünde çok etkili oldukları kesin.fakat bunun derecesi konusunda farklı görüşler var ve düşüncenin sadece dilden oluşmadığı görüşü de sağlam delillere dayanmaktadır.tabi burada dil derken yanlış anlaşılmasın konuşma dili kastedilmektedir.ama bugün biliyoruz ki konuşma dili dışında zihnin çalışabileceği koşullarda mevcuttur.örneğin görsel düşünme gibi.

bu bakımdan her ne kadar dilin düşünceye etkisi çok fazla olsa da yalnız kelimelerden ibaret olduğumuz görüşüne katılmak bazı şeyleri göz ardı etmek olur.

FZ
yaklaşık 20 yıl önce

bana yeni bir haber gibi gelmedi bu.

Haber yeni çünkü 19 Mayıs 2005'te yayınlanmış bir makaleye dair.

uzun zamandır üstünde çalışılan bir konu.belki nörolojik anlamda yeni bir gelişme olabilir ama sinirbilim açısından da bu konuyla ilgili pek çok çalışmanın uzun zaman evvelinde yapıldığını biliyorum.

Evet, bilgisayar konusunda da uzun süredir çalışma yapılıyor ve son gelişmeleri aktarmaya devam ediyoruz ;-)

"Yazılı etiketlerin bir kokunun hayal etmesine mi yol açtığı yoksa beynin koku işleme sürecine mi müdahale ettiği bu aşamada belirsizliğini koruyor."

Benim kabahatim, iyi çeviri yapamamışım demek ki. Özgün makaleye bakılırsa orada zaten çalışma epey detaylı anlatılıyor. Anladığım kadar ile kast edilen şöyle bir şey: İnsanların bir kokuyu hayal etmelerini mi sağlıyoruz yoksa mevcut kokuyu algılamalarını manipüle mi ediyoruz?

bu cümle pek açık değil.beynin koku işleme sürecine müdahale etmek veya bir kokunun hayal edilmesine yol açmak aynı şeylerdir.bir şeyi gerçekten koklamak ile gerçekleşen algı ile o kokunun hayal edilmesi arasında pek bir fark yok.

Var. Bir görüntüyü kafanızda canlandırmak ile karşınızda durması arasında fark olduğu gibi. Ya da kendinizi zorlayıp mercimek çorbasının tadını hayal etmekle sıcak çorba dilinize değdiğinde oluşan durum arasındaki fark gibi.

dil ve düşünce arasındaki ilişkinin derecesi konusunda tartışmalar özellikle ruhbilim ağırlıklı çevreler içinde oldukça uç noktalara gitmiştir.özellikle dil olmadan düşüncenin olamayaağını ileri süren ve bundan yola çıkarak insanın tüm zihinsel hareketlerinin (yada bilişsel diyelim) dil yani kavram temelli olduğu da savunulmuştur.

Bazen konu çok çetrefil hale geliyor ve bazı bakımlardan bana saçma da geliyor. Yani misal, hidrojen olmadan su olur muydu gibi garip bir soru. Sen sen olmasan sen olur muydun, vs. Dil olmadan düşünce olur muydu, yani sanki böyle bir canlı türü var, insanların yaptığına benzer şeyler yapıyor ama tek farkı bizim anladığımız anlamda "dil" kullanmıyor biz de bunu inceliyor filan gibi... Çok acayip gerçekten de bu bakış açısı. Dil var, düşünce de var, aradaki ilişkiyi elbet inceleriz ama biri olmadan diğeri olur muydu sorusu bana artık saçma gelmeye başladı.

Sahi bu arada "kavram" ne demek? Bana "kavramlarınızın" durduğu yeri gösterebilir misiniz beyinde? Üçgen kavramı orada bir yerde depolanmış vaziyette mi? Yoksa genelleme mi yaptık? Peki o genelleme "data"sı nerede, hangi nöronların ne tür bir konfigürasyonu? Sizdeki "üçgen" genellemesi (kavramı?) ile bendeki fiziksel olarak aynı şeye mi tekabül ediyor? Aynı değilse aynı olduğunu nasıl söylüyoruz?

Öte yandan, eğer kavram dediğimiz şey bir tür temsil ise (representation) o zaman bu temsilin anlamını belirleyen başka bir temsil olmalı, yani temsilin temsili, o da mı beyinde duruyor? İyi ama onun da bir açıklaması, anlamlandırılması olmalı... ve bu böyle sonsuza dek sürüp gidiyor. Jerry A. Fodor'un "mental representation" kavramı (!) belki de bu bakımdan hem güçlü hem çok problemli bir kavram.

bu bakımdan her ne kadar dilin düşünceye etkisi çok fazla olsa da yalnız kelimelerden ibaret olduğumuz görüşüne katılmak bazı şeyleri göz ardı etmek olur.

Söz konusu makaleden yukarıdaki gibi bir sonuç çıkarılacağını düşünmüyorum zaten. Yazarlar da keskin ve nihai çıkarımlar yapmak konusunda hassasiyetlerini belirtmişler.

sefalet
yaklaşık 20 yıl önce

"bana yeni bir haber gibi gelmedi bu.

Haber yeni çünkü 19 Mayıs 2005'te yayınlanmış bir makaleye dair."

yeni bir gelişme değil gibi geliyor anlamında söylemek istemiştim haber niteliğini kastetmedim.

"bu cümle pek açık değil.beynin koku işleme sürecine müdahale etmek veya bir kokunun hayal edilmesine yol açmak aynı şeylerdir.bir şeyi gerçekten koklamak ile gerçekleşen algı ile o kokunun hayal edilmesi arasında pek bir fark yok.

Var. Bir görüntüyü kafanızda canlandırmak ile karşınızda durması arasında fark olduğu gibi. Ya da kendinizi zorlayıp mercimek çorbasının tadını hayal etmekle sıcak çorba dilinize değdiğinde oluşan durum arasındaki fark gibi."

doğal olarak var, insanın kafada canlandırma yeteneği o kadar gelişkin değil.ama burada benim demek istediğim tıpa tıp aynılık değildi zaten.sadece gerçek algı anında, örneğin koklama işlemi olsun bu, beynin çalıştığı koku algılama merkezi ve o kokuya özgü etkileşime geçen sinir ağlarının, aynı deneyim daha sonra hayal olarak yaşanmaya çalışıldığında da harekete geçtiği bilinmektedir.aynılıktan kastım işin bu tarafıydı.beyinin algı merkezleri yaşanan şeyin "gerçek" yada "hayal" olduğuna bakmaksızın harekete geçmektedirler.

"bu bakımdan her ne kadar dilin düşünceye etkisi çok fazla olsa da yalnız kelimelerden ibaret olduğumuz görüşüne katılmak bazı şeyleri göz ardı etmek olur.

Söz konusu makaleden yukarıdaki gibi bir sonuç çıkarılacağını düşünmüyorum zaten. Yazarlar da keskin ve nihai çıkarımlar yapmak konusunda hassasiyetlerini belirtmişler."

yazdığınız makale ile ilgili değil bu görüşüm kendi verdiğim dil düşünceyi yaratır görüşüne karşıydı.

dil düşünce sorusuna gelince aslında önemli bir soru, hangisinin hangisini oluşturduğu sorusu.Engels'den örnek vermek gerekirse örneğin onda el-beyin ilişkisini, elin beyni şekillendirmesi olarak daha çok görürüz.bunu böyle yapmasının nedeni de emeğin insanı şekillendirdiği görüşünü ortaya koymak ordan da toplumsalcılığa bir delil elde etmek idi.

aynı şekilde dil-düşünce ilişkiside bu tür kuramsal yapılanmaya temel olabilecek derinlikte bir sorudur.dilin düşünceyi şekillendirdiği görüşünü özellikle maddeciler ve toplumsalcılar tarafından savunulmasında bir anlam yatmaktadır örneğin.

kavramlar konusunda evet bir yerde depolandıklarını söyleyebiliriz.örneğin kırmızı kavramını düşünüğümüzde aynı belli kokulara karşı belli sinirlerin hareket etmesi ve etkileşmesi gibi bir durum söz konusu olur.

fakat kavramlar kokulardan daha çok değişime ve gelişmeye açıktırlar.zaten düşünceyi büyük ölçüde kavramların şekillendirmesinin nedeni bu dur.o yüzden bir kokudan ömrümüz boyunca hoşlanır yada tiksiniriz ama kavramlarımız çok değişir.sevgi kavramı 18 yaşında düşündüğümüz kavram değildir artık 35-40 yaşında.doğal olarak kavramsal gelişim eğer kavramlar zihinde işleniyorsa gelişir, durduğu yerde değil.felsefe nin görevi de burada başlıyor zaten kavramları sorgulamak gerekirse yıkmak yeniden yapmak veya düzenlemek.

bu bakımdan kavramların gelişimi, işlenmesine, işlenmesi de felsefe etkinliğine bağımlıdır.düşüncenin, hangi alanda olursa olsun felsefi düşünce ile (soyut düşünme) gelişebileceği görüşündeyim.

konudan uzaklaşmayayım her insanda üçgen kavramı aşağı yukarı vardır.ama aynı değildir elbette.zaten felsefe deki nihilist (hiççilik) de buradan beslenir.üzerinde uzlaşılabilecek bir bilgi tanımı yoktur der bu düşünce.haklı bir düşünce ama çok da değil.bir mutlak bilgi olamaz evet ama en azından üzerinde uzlaşılan bir bilgi olabilir.(zaten olabildiği için uygarlık denen şey var, o sayede nesilden nesile bilgi aktarılabiliyor)geometri konusunu tartışıcağız diyelim bunun için üçgen kavramının ortak bir tanımına ihtiyaç duyarız.aynı olmak zorunda değil olamaz da ama yaklaşık bir tanım bize tartışabilmemiz için ortak bir zemin hazırlar.

zihnimizde yer etmiş bir kavram onu düşünmeye başladığımız anda evrim geçirmeye başlar.eğer kavramlara organik formlar olarak bakarsak tanımlamamız daha yerinde olur.

temsilin temsili meselesi insanı gerçekten tasvir etmede bu durumu epey zorlayıcı ama o derecede de hayret uyandırıcı bir konudur.dediğiniz gibi sonsuza kadar gitme ihtimali vardır ama unutmayalım bizim o kadar bir zihinsel derinliğe inebilecek bir kapasitemiz yok.o yüzden bilgisayarlar döngülere girerken insan zihni bundan kurtulmanın biyolojik yöntemlerini geliştirmiştir.depresyon buna güzel bir örnektir diye düşünüyorum.yani biz bir kavramı temellendirme konusunda gücümüz bittiğinde bir sınır koyabiliyoruz.

kavramları kuramlar olarak düşünebiliriz işlendikçe gelişirler ve daha tutarlı hale gelirler.

cann
yaklaşık 20 yıl önce

bence normal kaşar kaşara göre iyi kokar vücuda göre ise berbat bir koku sayılır...

Görüş belirtmek için giriş yapın...

İlgili Yazılar

Türlerin Kökeni'nin 150. Yılında II. Evrim, Bilim ve Eğitim Sempozyumu

FZ
9 Ocak 2009, 2 dakika okuma süresi

Moleküler biyoloji ve genetik uzmanı, Sequences blogu yazarı Doç. Dr. Filiz Gürel bildiriyor:

Türlerin Kökeni'nin Yayınlanmasının 150. Yılında II. Evrim, Bilim ve Eğitim Sempozyumu

23-24 Mayıs 2009, İstanbul

Charles Darwin'in, biyolojik evrim düşüncesinin bilimsel bir temele oturmasını sağlayan eseri Türlerin Kökeni'nin yayınlanmasının üzerinden 150 yıl geçti. Aradan geçen bir buçuk asır boyunca sürekli yenilenip geliştirilen bu kuram, bugün yaşam bilimlerinin yanı sıra tıp ve tarım gibi alanlarda temel bir konuma sahiptir. Ne var ki aralarında Türkiye'nin de bulunduğu çeşitli ülkelerde evrim kuramının kabulüne ve bilimsel bilginin halka ulaşmasına karşı bir direnç mevcuttur. Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'nin ardından iktidar, bilim karşıtlığı ve gericiliği toplumu kontrol aracı olarak görmüş, bu dönemde bilim ve evrim karşıtı görüşler eğitim müfredatına sokulmuştur. Türkiye halen ilk ve orta öğretim müfredatında bilimsel yöntemi yanlış öğreten, bilim dışı görüşlerin fen derslerinde yer aldığı sayılı ülkelerdendir.

Şempanzelerin Kısa Erimli Görsel Hafızası İnsanlarınkinden Üstün

FZ
16 Ocak 2008, 1 dakika okuma süresi

Yapılan yeni bir araştırma, şempanzelerin görsel hafızasının insanlarınkinden çok daha üstün olduğunu ortaya koydu.

Tetsuro Matsuzawa'nın yürüttüğü araştırmada, genç şempanzelerin performansı üniversite öğrencilerini geride bıraktı.

Araştırma kapsamında bir ekran üzerinde rakamların nerede olduğunu ve sıralarını hatırlamak üzerine çalışmalar yapıldı.

Şaşırtıcı videoyu izlemek için devam edin:

Profesörün Son Dersi

vst
23 Eylül 2007, 1 dakika okuma süresi

Arkasında hüzün verici bir hikaye, ama o kadar etkileyici ki...

Uzatmadan; Atlatamadığı kanser hastalığının son aşamasına giren Carnegie Mellon Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bölümü profesörlerinden sanal gerçeklik uzmanı Randy Pausch'un son dersi Çocukluk Rüyalarına Gerçekten Ulaşmak...

Neşeli, çarpıcı, düşündürücü olduğu kadar, uzun bir video olsa da insan "Hiç bitmese!" diyor. Herkesin izlemesi için ne yapsak?

Slashdot haberi: http://slashdot.org/articles/07/09/21/1448229.shtml

Atom Işınlandı (Kuantum Teleportasyon)

FZ
18 Haziran 2004, 1 dakika okuma süresi

Laser kullanan iki bilimadamı ekibi bir atom ışınlamayı başardı.

California Institute of Technology´de çalışan Dr Jeff Kimble´ın Nature dergisindeki makalesine göre Boulder, ABD´deki National Institute of Standards and Technology merkezindeki ekip ile Innsbruck, Avusturya´daki Inssbruck Üniversitesi´ndeki ekip 1993 yılında IBM´de çalışan Charles Bennett´in önerdiği bir yönteme dayanarak ışınlama işini gerçekleştirdiler.

Söz konusu gelişme tüm farklı kombinasyonları aynı anda deneyebilecek kuantum bilgisayarlarının geliştirilmesinde kullanılacak.

Teleportasyon kullanabilen bir kuantum bilgisayarı şu anda bildiğimizden çok çok çok daha yüksek hızlarda bir veriyi bir yerden diğerine aktarabilecek.

Kaynak: http://www.theinquirer.net/?article=16620

Bilgisayarlar Yabancı Dil Öğrenebilecek Mi?

vst
1 Eylül 2005, 1 dakika okuma süresi

İnsan zekasının gizli saklı ve en karmaşık işlem sürecine sahip olduğu bilinen dil öğrenme konusunda gelişmeler var. /.ta yer alan habere göre Amerikalı ve İsrailli bilim adamlarının çalışması şöyle: Bilgisayar İngilizce ve Çince olarak verilen iki metini okuyor ve altında yatan dil bilgisi kurallarını çıkartıyor. Bu kurallar daha sonra anlamlı cümleler kurmak için kullanılabiliyor. Aynı yöntem müziğe ve protein dizilerine özgü yapılarının çıkartılmasında da kullanılabiliyor.

50 dilde yayın yapan bir Fazlamesai.net olsaydı ne iyi olurdu... (Birkaç sene sonra bu yazıyı Almanca okurmuşuz :)