Fazlamesaicinin Yurtdışında Yaşam Rehberi: İsveç #2

İsveç'te yaşam maceramıza birinci bölümde İsveç hayatı hakkında bir girizgah yaparak başladık. Şimdi sırada o anlatılan hayatı nasıl yaşayabileceğimiz sorusu var. Lafı fazla uzatmadan sizi aşağıdaki bölüme alalım...

Nasıl giderim?

Tabi ki İsveç'e yerleşmenin ilk adımı Edirne'den çıkıp İsveç'e gelmek. Ne var ki Türkiye AB üyesi olmadığı için bu işi öyle elinizi kolunuzu sallayarak yapmak pek mümkün olmuyor. İsveç'e yerleşmeden önce İsveç'te bir iş bulmanız lazım¹. Eğer bilişim alanında, özellikle de yazılımcı olarak çalışıyorsanız çok şanslısınız. İsveç yazılım piyasası son yıllarda çok hızlı bir büyüme içinde ve ciddi bir yazılımcı talebi sözkonusu. Aranan yetiler genellikle Java ve .Net ekseninde yoğunlaşsa da pek çok şirkette Python/Django ve Ruby on Rails ihtiyacı da oluyor. Bunların yanında tabi ki Volvo ve mahdumları diye bir gerçek var. Volvonun kendisi devasa bir şirket ve kendi içinde pek çok yazılım geliştirme ekibi barındırıyor. Volvo'nun kendi projelerinin yanında Volvo'ya hizmet sağlayan, pek çok şirket de İsveç'te ofislere sahip.

Peki onlar yazılımcı arıyor da, sizi bulmalarını nasıl sağlayacağız? Bu noktada ilginç çözümlerden biri İsveç İş ve İşçi Bulma Kurumu Arbetsförmedlingen'in sitesini takip etmek olabilir. Tabi ki Arbetsförmedlingen normalde sadece halihazırda İsveç'te yaşayan insanlara hizmet veriyor. Ancak İsveç'te eleman arayan her şirket ilanlarını oraya da verdiği için (sanırım bu yasal bir zorunluluk) siteyi takip edip uygun gördüğünüz şirketlere kendiniz başvurmanız mümkün. Arbetsförmedlingen'i şahsen takip etmenin yanında AcademicWork ve Manpower gibi özel insan kaynakları şirketlerine de CV'nizi yüklemeyi de ihmal etmemenizde fayda var. İsveç'te pek çok şirket elemanlarını bu aracı şirketler vasıtasıyla buluyor. Haliyle CV'nizin burada olması bulunma şansınızı oldukça yükselten bir etken.

Son olarak alternatif bir çözüm yolu daha var. Eğer Türkiye'de İsveç ile iş yapan veya İsveç'te ofisi/merkezi olan bir şirkette çalışıyorsanız şiketiniz sizi İsveç'e gönderebilir. Bu durumda maaşınız Türkiye'den yatarken İsveç'te çalışıp yaşamınızı sürdürebilirsiniz. Özellikle uzaktan çalışmanın çok tercih edilmediği sektörlerde bu yöntem oldukça efektif bir yol olabiliyor.

Bunların yanında hcg'nin Hollanda Rehberi'nde sunduğu bilgiler İsveç için de gayet geçerli.

Peki, iş buldunuz, şimdi ne olacak? Sıradaki adım işvereninizle bir sözleşme imzalayarak çalışma izni için başvurmak.

İş sözleşmesi ve çalışma izni

İsveç genel olarak yazılı belgeler konusunda rahat bir ülke. Bizdekinin aksine noter tasdiki, ıslak imza gibi kavramlar kimse için pek önem arz etmiyor. Eminim çok özel önemi olan bazı belgeler için bir resmiyet şartı vardır fakat çoğu durumda rastgele bir kağıda yazılmış bir metni imzalayıp e-posta ile yollamak gayet kabul edilebilir bir yöntem.

İşyerinizle yapacağınız sözleşme de büyük olasılıkla böyle olacak. Tabi ki sözleşmenizi imzalamadan önce dikkatlice okuyun. İsveççe yazılmışsa İngilizce bir kopyasını isteyebilirsiniz fakat bir sebepten edinemezseniz Google Translate de genelde gayet başarılı bir iş çıkarıyor. Dikkat edilmesi gereken noktalar Türkiye'de imzalayacağınız herhangi bir iş sözleşmesinden daha farklı değil. Çalışma saatleri, yıllık izin (yılda en az 25 gün yıllık izin zorunlu), fikri mülkiyet gibi konulara özellikle dikkat etmenizde fayda olabilir. Peki dikkat etmezseniz? Sorun değil, çünkü sözleşmeniz diğer bütün adımlardan önce alanınızda bir sendika tarafından onaylanmak durumunda. Piyasa koşullarının çok altında koşullar sunulması halinde sendika sözleşmeyi onaylamayacaktır.

İşvereninizle sözleşmenizi imzaladıktan sonra işveren sizin İsveç'e gidebilmeniz için çalışma izni sürecini başlatıyor. Sözleşmeniz alanınızla ilgili bir sendika tarafından onaylandıktan sonra işvereniniz İsveç Göçmen Bürosu Migrationsverket üzerinden çalışma izni başvurusu sürecini başlatıyor. İşvereniniz süreci başlattıktan sonra Migrationsverket'ten başvurunuzu tamamlamanız için bir e-posta alıyorsunuz ve oradaki linke tıklayıp gerekli formları doldurarak başvurunuzu tamamlıyorsunuz. Ardından Migrationsverket başvurunuzu inceliyor. Bu süreç 1 gün de sürebiliyor, 4 ay da, o yüzden planlarınızı ona göre yapın, lakin genellikle İsveç dışından yapılan başvurulara öncelik verildiği için görece hızlı bir şekilde tamamlanacağını varsayabilir, daha net bir cevap için Migrationsverket'in sunduğu hesap makinesine başvurabilirsiniz. Migrationsverket başvurunuzu onaylandıktan sonra İsveç Konsolosluğu'na gidip parmak izinizi verip fotoğraf çektiriyorsunuz. Kısa süre sonra da İsveç'te oturma izni kartınız elinize ulaşıyor.

İşte bu kadar, hayırlı uğurlu olsun. Çıkarken sayfayı kapatmayı unutmayın.

Varır varmaz yapılacaklar

Tabi ki maceranız İsveç'e gelmekle bitmedi, aksine daha yeni başlıyor.

Kimlik numarası almak

İsveç sınırından girer girmez, ilk fırsatta ziyaret etmeniz gereken bir kurum var. Hayır polis, kilise veya Internet operatörü değil: Vergi dairesi, veya sıkça duyacağınız adıyla: Skatteverket. Skatteverket, vergilerin yanında İsveç'in nüfus idaresi olarak da çalışan bir kurum. İsveç'te çok sıkı bir "kimlik numarası" (Personnummer) sistemi uygulanıyor. Özünde ev tutmaktan banka hesabı açmaya, Internet bağlatmaktan doktora gitmeye kadar herşey için bu numaraya ihtiyaç duyuyorsunuz. Gecikmeden kaynaklanacak problemlerin önüne geçebilmek için bu numarayı almak için ilk fırsatta Skatteverket'e başvurmanız gerekiyor.

Bu noktada dikkat etmeniz gereken bir konu var: İşvereninizle iş sözleşmenizi imzalarken sözleşmeniz en az bir yıl için olmalı. Daha kısa süreli bir sözleşme ile de İsveç'e gelebilirsiniz ancak bu durumda alacağınız kimlik numarası "geçici" bir numara olacağı için daha sonra İsveç'te kalıp kalıcı bir numaraya geçiş yaptığınız zaman sıkıntı yaşayabilirsiniz. Pek çok işveren bu durumdan haberdar olmadığı için sıkıntı yaşanabiliyor. Bu noktada şu bilgi parçası işinize yarayabilir: Genellikle İsveç'te iş sözleşmeleri 6 aylık deneme süresi ile yapılır. Siz de işvereninizle bu konuyu konuşurken "6 aylık deneme süresi koyalım ama sözleşme en az bir yıllık, hatta mümkünse süresiz olsun" diyebilirsiniz. İsveç'te işten eleman çıkartmak çok kolay olmadığı için bazı işverenler süresiz sözleşme konusunda çekingen olabilse de en azından 2 yıllık bir sözleşme ayarlayabilmeniz ilerleyen tarihlerde hayatınızı çok kolaylaştıracaktır.

Sigorta Kurumuna Kayıt

İsveç'te 15 günden fazla hasta olmanız durumunda iyileşene kadar maaşınız devlet tarafından ödeniyor. Bu ve benzeri bazı sosyal destek programlarını idare eden kurumun adı Försäkringskassan. İlk fırsatta gidip bir form doldurarak kendinizi kaydettirmenizde fayda var. Kayıt yaptırdıktan sonra devlet desteği almanız gerektiğinde bu kurumla muhatap oluyorsunuz.

Banka Hesabı

Maaşlar elden verilmiyor, banka hesabına yatıyor. Yani: Banka hesabı yoksa maaş da yok. O yüzden en kısa zamanda bir hesap açtırıp hesap numaranızı İnsan Kaynakları veya sizin şirketinizde maaşları düzenleyen departman kimse oraya iletmenizde fayda var. Genelde şirketlerin birlikte çalıştıkları bir banka olsa da siz istediğiniz bankayı seçebilirsiniz. Siz sormadıkça çalışma arkadaşlarınızın sizi herhangi bir bankaya yönlendirmesini beklemeyin.

Kişisel Sigortalar

İsveç insan emeğinin pahalı olduğu bir ülke. Bu nedenle ampul değiştirmek için elektrikçiyi aradığınız günleri unutun. Öte yandan yasalar gereği evinizde yapacağınız bazı değişiklikleri (örneğin bir elektrik prizinin değişmesi veya lavabo montajı vs...) lisanslı bir ustaya yaptırmanız da yasal olarak zorunlu. Peki o zaman evdeki tamiratlara küçük bir servet harcamadan nasıl yaşayacağız? Cevap: Sigorta. Bu tip şeylerin maliyeti çok yüksek olduğu için özellikle başta ev ile ilgili konular olmak üzere her konuda yaptırabileceğiniz bir sigorta bulunuyor. Bunun için ilk fırsatta bir sigorta şirketi ile konuşup gerekli gördüğünüz sigortaları yaptırmanızda fayda var.

Bu noktada çalıştığınız işyerinin veya oturduğunuz blok yönetiminin bazı sigorta şirketleri ile özel anlaşmaları olabileceğini unutmayın. Mutlaka sorun.

Sendika Üyeliği

Türkiye'dekinin aksine İsveç'te sendikalı olmak için "solcu bıyığı" bırakmanız veya ofisinizdeki insanlara "Mattias arkadaş" diye hitap etmeniz gerekmiyor. Sendika üyeliği oldukça yaygın ve bol miktarda avantajları olan bir durum. Merak etmeyin, işvereniniz sizi sendikalı olduğunuz için işten çıkaramıyor. Sendika üyeliğinin en büyük avantajı size maaş sigortasının kapısını açması. Maaş sigortası sayesinde herhangi bir sebepten işten çıkarılırsanız takip eden aylarda (sanıyorum 16 ay ya da onun gibi bir sınırı var) en son maaşınızın %80'ı kadar aylık ödeme almaya devam ediyorsunuz.

Bunun yanında sendikalar genellikle diğer pek çok kurumla kendi üyelerine avantajlar sağlayacak sözleşmeler yapabiliyorlar. Örneğin bir sendikanın üyeleri maaş sigortasını diğerlerinden daha ucuza yaparken bir başka sendika ev kredisi aldığınızda belirli bankaların size daha düşük faiz oranları sunmasını sağlayabiliyor.

İşvereninizin Yükümlülükleri

Sıradaki bölüme devam etmeden önce, geçtiğimiz aylarda İsveç'te fırtınalar koparan bir konuyu hatırlatmak istiyorum. İsveç'te yaşadığınız süre boyunca eninde sonunda oturma izninizi yeniletmeniz gerekecek. Bu yenilemenin yapılabilmesi için de Migrationsverket'in istediği bir takım dokümanlar var. Bu dokümanlar özünde işvereninizin size karşı sigorta yükümlülüklerini yerine getirdiğini göstermekte kullanılıyor. Linkteki haberde de okuyacağınız gibi eğer işvereniniz bir sebepten bu süreçleri atlarsa ileride ülkeden atılmanız sözkonusu olabiliyor ². Bu nedenle kimlik numaranızı alır almaz işvereninizle konuşup bu belgelerin hepsinin yerinde olduğundan emin olun:

• Sağlık sigortası
• Mesleki sağlık sigortası
• Hayat sigortası
• Bireysel emeklilik fonu

Sıradaki yazımızda daha detaylı bir şekilde iş ortamından bahsedeceğiz, ama şimdiden aklınızda olsun: İşvereninize bu gibi şeyleri sorarken çekinmenize, ofise girmeden önce kapıyı tıklatmanıza veya önünüzü iliklemenize gerek yok. Bu gibi konular işvereninizin yükümlülüğü olduğu için gayet rahatça sorabilirsiniz.