Kitap Eleştirisi: Adım Adım LaTeX

0
FZ
Biz bilgisayarcılar için genellikle pek kaynak sıkıntısı yoktur, hemen hemen her türlü konuda diğer bilgisayarcılardan, USENET'ten, Google'dan, vs. kolayca bilgi edinebilir ve bunları pratik olarak uygulayabiliriz. Bununla birlikte bir konuya yeni başlayan birine derli toplu, sistematik olarak konuyu anlatan bir kitabın değeri ve pedagojik önemi tartışılmaz.

Adım Adım LATEX isimli kitap da yukarıdaki sebeplerden ötürü LaTeX konusunda önemli bir boşluğu dolduran belki de ilk ve tek Türkçe kaynak. Prof. Dr. Abdugafur Rahimov ve Orhan Kesemen tarafından yazılmış ve 2004 yılında kitabevlerinde satışa sunulmuş Adım Adım LaTeX kitabı, LaTeX isimli kaliteli belge oluşturma sistemine dair gerekli hemen hemen tüm bilgileri içeriyor. Kitabın ve LaTeX'in sadece matematikçilere ya da bilgisayarcılara hitap ettiğini düşünenler varsa, bu önyargılarını şimdiden silmelerinde fayda var. Psikolojiden, felsefeye, işletmeden hukuğa kadar, herhangi bir konuda ödev yazan, makale hazırlaması gereken ya da profesyonel görünümlü bitirme ödevi, yüksek lisans tezi, doktora tezi, kitap vs. yazmak isteyenlere bu kitabı rahatlıkla önerebilirim başucu kaynağı olarak.
Kitap temelde iki bölümden oluşuyor. Birinci bölümde LaTeX sisteminin ve ona temel teşkil eden TeX'in tarihçesinden kısaca bahsediliyor ve LaTeX ile bir belge oluşturmanın aşamaları şematik olarak anlatılıyor. Burada yazarlar belki de haklı olarak belli bir metin editörünü ya da işletim sistemini, vs. vurgulamıyorlar ancak yine de konuya yeni başlayanlar için en az iki farklı işletim sisteminde çok küçük bir iki örnek verilse güzel olurdu diye düşünüyorum. Söz gelimi MS Windows için MiKTeX, GNU/Linux için Lyx, AUCTeX, vim-latex ve tabii UNIX ve Linux ortamları için kapsamlı tetex'ten bahsedilse konu daha somut bir çerçeveye otururdu.

Bu girişin ardından kitabın 1. ve 2. bölümünde LaTeX ile temel işlemleri nasıl yapacağınız, çeşitli belgeleri nasıl oluşturacağınız, bunların içine listeleri, tabloları, vs. nasıl yerleştireceğiniz, sayfa boyu, paragraflar, paket kullanımı, Türkçe kullanımı gibi konuları nasıl halledeceğiniz gayet güzel örneklerle açıklanıyor. Bunlara ek olarak ilk defa ilgilenenler LaTeX'de içindekiler, dizin, kaynakça gibi bölümlerin ne kadar kolay ve belli bir mantığa uygun şekilde hazırlanabileceğini görüp şaşırabilirler ;-)

Bu iki bölüm pek çok kişi için yeterli sayılabilir, eğer bilgisayarı son kullanıcı profilinde kullanan ve çok fazla kurcalamak isteyen bir arkadaşınız var ise tek yapmanız gereken (sistemine gerekli LaTeX ortamını kurduktan sonra) bu kitabın ilk iki bölümünü okumasını söylemek.

Kitabın 3. ve son bölümü ise epey kapsamlı şekilde matematiksel formüllerin nasıl yazılacağını ve ne şekilde biçimlendirilebileceklerini anlatıyor. Bu bölümü sosyal bilimcilerden ziyade işi matematik, fizik, mühendislik, istatistik, ekonomi, vs. gibi olan ve bu konuda makale üretenlerin okumasında fayda var. Bu bölümü okuyup anlayan biri artık her türlü matematiksel ifadeyi gayet kaliteli bir çıktı şeklinde üretebilecek bilgi seviyesine sahip olabilir.

Tabii ki LaTeX'in yapabilecekleri düz yazı yazmak, matematiksel formülleri güzelce dizmekle sınırlı değil, müzik notalarını dizmekten tutun kimya formüllerine, GO oyunu diyagramlarından tutun satranç şemalarına kadar aklınıza gelen hemen her ttürlü özel biçim gerektiren belgeyi açık kodlu LaTeX paketlerini kullanarak oluşturmanız mümkün (dilbilim alanında da bunu kullanmanız mümkün, özellikle cümle ayrışım ağaçlarını (parse tree) çizmek için bir paket var ancak biraz karışık bulduğum için bunun için bir Common Lisp dönüştürücüsü yazmayı düşünmüştüm).

Yazarlara göre kitabın önemli eksikliği LaTeX'in içine nasıl resim yerleştirilebileceğinin ve renk kullanımının anlatılmamış olması. Özellikle birincisi konusunda yazarlara katılıyorum, pek çok kişinin ilk aklına geren soru "iyi güzel ama ben elimdeki resimleri, şemaları nasıl yazının içine yerleştireceğim?" olacaktır. Yazarlar, bu kitabın II. cildinde bu konulara da değineceklerini belirtiyorlar. Her ne kadar söz konusu işleri halletmek zor olmasa da (resim yerleştirmek ne ki, bu siteye LaTeX ile üretilmiş rengârenk sunumlar bile yollanmadı mı vakti zamanında ;-) yine de bunları tutarlı bir bütün içinde bir kitapta sunulmasında fayda var.

Eğer kendinizi, eşinizi, dostunuzu yetersiz yazı yazma sistemlerinden kurtarmak (onlar kendilerini bilir :) ve onlara var olan imkanlardan bahsetmek, kaliteli çıktı üretmenin kapılarını açmak istiyorsanız böyle bir öğretici/başvuru kaynağından yola çıkmanızda fayda var.

Not:Kitapla ilgili satın alırken yaşayacağınız tek bir sıkıntı olabilir, genellikle kitapçılar bu kitabı bilgisayar kitapları kategorisinde değil de matematik kategorisinde sınıflandırıyorlar ve tabii bir de LaTeX sözcüğünün okunması ile ilgili bir problem var. İşin doğrusu şu ki sözcük "leytek" gibi telaffuz ediliyor (TeX, eski Yunan dilindeki tech [technology, vs.] kökünden geliyor) ancak sizin kitapçılara sorarken "adım adım lateks" demenizde fayda var, öteki türlü çok kafa karışıklığı olabiliyor.

Görüşler

0
malkocoglu_2
Boyle bir kaynagin Turkce verilmis olmasi cok guzel. Grafik ekleme hakkindaki elestiriye de katiliyorum, LateX'in grafik paketinden muhakkak bahsedilmesi gerekir. Sonucta birkac komuttan bahsediyoruz, grafigin buyutulmesi/kucutulmesi icin santimetre olceginde verilen bir parametre var, ortalama icin center komutu, bu kadar, ve basta includepackage gibi bir komut.

Ayrica LateX yaklasiminin felsefesi hakkinda, ve ozellikle metin bazli her turlu kodlama, yazma, cevirim isleri hakkinda da sunu soylemek isterim. Yazi yazarken, aslinda aklimizda bir SABLON/KALIP yaratiriz, ve ciktinin o kaliplar icinde cikmasini isteriz. Bu goruntunun ana parametreleri de bellidir: Her dokumanda buyuk bir miktarda tekrar vardir, bir dokumani yazmaya basladigimizda "her noktasi farkli olacak" bir "sanat eseri" yaratmaya ugrasmiyoruz. WYSIWYG araclar iste burada kafa ustu cakiliyorlar. Bilgi islemde surekli _prezentasyonu_ _icerikten_ ayirmaya ugrasiriz. Ayni icerigi degisik sekilerde sunabilme esnekligini elde tutmak isteriz. LateX bu felsefenin ruhunu daha bastan beri cok iyi yakalamis bir aractir.

Bilgisayar bilimde bir problem bir dil olarak ta betimlenir. Dil, bir metindir, yazilabilir, kaydedilebilir ve gonderilebilir. WYSIWYG 'i hala bir dil olarak goremiyorum. Olsa bile, daha kisa dil daha optimal olduguna gore, .doc dosyalari ile .tex dosyasi arasindaki buyukluk karsilastirmasi daha kisa dilin LateX dili oldugunu gosterecektir.
0
FZ
Bakalım bu eleştirilerden faydalanıp merak edip kitabı alan, faydalanan olacak mı, ancak o zaman bu yazının bir işe yaradığını düşüneceğim.

Bildiğim kadarı ile değerli FM üyelerinden tongucyumruk bu kitaptaki bilgilerden faydalanarak üretmişti son yazdığı kılavuzu, aynı kaynaktan hem HTML, hem PDF, hem DVI çıktı filan.

Meraklısı için:

http://www.fazlamesai.net/modules.php?name=News&file=article&sid=2496

(Not: Belgede referans numaraları çıkmamış en sonda, ona takılmayın sanırım benim saçma bir müdahalem sonucunda küçük bir hata olmuştu :)
0
FZ
Konuyla ilgili bir başka Türkçe kaynak: İnce bir LaTeX2ε Elkitabı
Görüş belirtmek için giriş yapın...

İlgili Yazılar

Manning'den Yılbaşına Gerisayım

tongucyumruk

Yazılım dünyasının sevilen yayıncısı Manning, Aralık ayı boyunca bir gerisayıma girdi. Normalde her gün bir Günün İndirimi yayınlayan Manning yılbaşına kadar her gün çeşitli indirimlerle bizleri daha çok kitap almaya teşvik edecek gibi duruyor. Bugüne kadar çıkan kampanyaları görüntülemek ve bundan sonrakileri takip etmek için buradan buyurun.

The Art of UNIX Programming (Back To Basics)

FZ

Meşhur "The Cathedral and the Bazaar"ı yazan, "Halloween Belgeleri" ile Microsoft'un ipliğini pazara çıkaran ve açık kodlu yazılım geliştirmenin avukatlığını yapmış olan üstad programcı Eric S. Raymond gerçekleştirdiği son röportajlarından birinde son projelerinden ve UNIX geliştiricilerinin IDE ortamlarına karşı niye alerjik olduklarından bahsediyor ;-)

Algoritmalar

Tarık

Prof. Dr. Vasif Vagifoğlu Nabiyev tarafından algoritma konusunda hazırlanmış ilk Türkçe başvuru kaynağı. Genel ve güncel birçok algoritmanın olması gerektiği gibi cebirsel analizleriyle ele alındığı derli toplu ilk Türkçe kitap.

Bilim ve Gelecek: 2. Sayı Çıktı

FZ

Bilim felsefesinde büyük bir dönüşümü başlatan Thomas Kuhn´un gözünden Kopernik Devrimini okumak ister misiniz? Anadolu´da binlerce yıl önce yaşamış insanlara dair araştırmaların yapıldığı Hacettepe Üniversitesi Biyolojik Antropoloji Laboratuvarı´nda bir gezintiye çıkmaya ne dersiniz? Doğurgan sihirli kareler ilginizi çeker mi? Klingsor´un İzinde isimli bir kuantum roman başucu kitabınız olabilir mi? Psikiyatristlere başvuran hasta sayısına baktığınızda gördükleriniz size psikiyatrinin ilerlediğini mi yoksa insanların delirdiğini mi düşündürtüyor?

Yukarıdaki cümlelerin işaret ettikleri ilginizi çekiyorsa bir gazete bayisine uğrayıp Bilim ve Gelecek dergisinin ikinci sayısını alabilir, bu konuda kendini ispatlamış bir kadronun çıkardığı dolu dolu bir dergiyle vakit geçirmenin hazzını yaşayabilirsiniz.

GPG: Dosya ve e-posta şifreleme

FZ

Gün geçmiyor ki FM takipçilerinden biri "yahu bu adamlar bana bunca bilgi, içerik sundular, e ben de artık boş durmayayım, benim de çorbada tuzum, bir katkım bulunsun, sadece tüketici olmanın utancı içinde yaşamayayım" demesin! Değerli üyelerimizden Ekrem Erdem´in dilimize kazandırdığı ve Brian Hatch tarafından yazılmış GnuPG (PGP) ile dosya ve email şifreleme makalesi huzurlarınızda.

Not: Övgülerinizi bize, şiyaketlerinizi yazara iletin :-P